اسراف مواد غذایی؛ مقایسه وضعیت ایران و اروپا

براساس گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی، ایرانی‌ها به اندازه ۱۰ کشور اروپایی موادغذایی دور می‌ریزند. ضایعات موادغذایی در ایران معادل ‌۳۵ میلیون تن است این درحالی است که در اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور عضو، تنها ‌۹۰ میلیون تن موادغذایی راهی زباله‌ها می‌شود.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، اسراف به عنوان امری نکوهیده در دین اسلام و مکاتب اخلاقی مطرح شده است. اما متاسفانه مردم کشور ما و برخی کشورهای جهان در مصرف مواد غذایی اسراف زیادی به خرج می دهند. این در حالی است که شاید اگر از آمار گرسنگان اطلاع داشته باشند، کمی به خود بیایند. به آمارهای  زیر توجه کنید: 

 ۸۷۰ میلیون نفر در جهان غذای کافی برای خوردن ندارند که این تعداد از سال ۱۹۹۰ ،۱۳۰ میلیون کاسته شده اما پس از سال ۲۰۰۸ کاهش تعداد گرسنگان روند کندی داشته است.

*منطقه آسیا و اقیانوسیه بیشترین میزان گرسنه (حدود ۵۶۳ میلیون) را در خود جای داده است که این رقم سیر نزولی دارد.

*فقر تغذیه ای هر ساله باعث مرگ ۲/۶ میلیون کودک زیر پنج سال می شود، یعنی جمعیتی معادل یک سوم جمعیت کودکان جهان. 

 ۶۶میلیون کودک در مقطع ابتدایی در کشورهای در حال توسعه در سراسر جهان، گرسنه به مدرسه می روند که ۲۳ میلیون نفر آنها در افریقا هستند.

این آمارها، توسط  دفتر برنامه جهانی غذای سازمان ملل تهیه شده است. حال به بخشی از این آمار که به کشورمان مربوط می شود را ملاحظه کنید:

زباله موادغذایی در ایران معادل کشور اروپایی

براساس گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی، ایرانی‌ها به اندازه کشور اروپایی موادغذایی دور می‌ریزند.  ضایعات موادغذایی در ایران معادل ‌میلیون تن است این درحالی است که در اتحادیه اروپا با کشور عضو، تنها ‌میلیون تن موادغذایی راهی زباله‌ها می‌شود. یک پژوهش علمی ارزش مادی ضایعات موادغذایی در ایران را ‌میلیارد دلار برآورد کرده که اگر این رقم را با درآمد نفتی پیش‌بینی‌شده در بودجه مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم ایرانی‌ها معادل ‌درصد درآمد نفتی‌شان را با ضایعات غذا به سطل زباله می‌ریزند. از این گذشته گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی نشان می‌دهد میزان آبی که برای ضایعات کشاورزی مصرف می‌شود، معادل ,‌میلیارد مترمکعب است. جالب است بدانید که گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که کل آب مصرفی در بخش شرب و صنعت تنها ‌میلیارد مترمکعب برآورد شده و این به آن معناست که میزان آبی که با ضایعات کشاورزی در ایران تلف می‌شود، به اندازه تمام آبی است که مردم کشور و صنایع مصرف می‌کنند.

حال ببینیم در کشورهای دیگر برای جلوگیری از اسراف مواد غذایی چه تدابیری اندیشیده شده است.

سرنوشت موادغذایی نزدیک به تاریخ انقضا در اروپا و آمریکا 

آمار بسیار بالای ضایعات غذا در جهان موجب شده که کشورهای اروپایی برای کنترل این اسراف چاره اندیشی کنند. با توجه به این‌که حجم عمده ضایعات غذا در کشورهای صنعتی توسط مردم تولید می شود تا صنایع، این کشورها اقدامات ویژه‌ای برای کنترل اسراف توسط مردم انجام داده‌اند. دامنه این راهکارها از رفتارهای تشویقی و فرهنگ‌سازی تا اعمال قوانین ویژه را در برمی‌گیرد. 

به عنوان مثال، اخیرا در کشور فرانسه قانونی برای ممنوعیت دور ریختن مواد غذایی فروخته نشده توسط سوپرمارکت ها تصویب شده است. قانونی که البته براساس پیشنهاد یک ایرانی تبار ساکن فرانسه شکل گرفته است. برمبنای این قانون فروشندگان موظفند موادغذایی را که به تاریخ انقضا نزدیک می‌شود، به جای دورریختن به صورت رایگان دراختیار خیریه‌ها قرار دهند. خیریه‌ها نیز این موادغذایی را در بین افراد بی‌خانمان و فقیر توزیع می‌کنند.

 در رستوران‌های ایتالیا ظرف‌هایی با عنوان «کیسه خانواده» دراختیار مشتریان قرار می‌گیرد. این ظرف ویژه برای آن است که مشتریان غذای اضافه خود را به خانه ببرند و مانع از ریختن آن به زباله رستوران‌ها شوند.

در آلمان صاحبان سوپرمارکت‌ها می‌توانند موادغذایی را که به تاریخ انقضا نزدیک شده را، با تخفیف‌ ویژه بفروشند.

علاوه بر این کشورهای پیشرفته در بخش صنایع سال‌هاست تلاش می‌کنند ضایعات غذا را کنترل کنند و در روند تولید و سپس بازیافت از فناوری‌های به‌روز و کارآمدی بهره‌گیری کنند که میزان اسراف موادغذایی تولیدشده را به حداقل می‌رساند.

عرضه میوه و سبزیجات لکه دار و بدشکل در فروشگاه زنجیره ای آمریکا

یکی از بزرگترین فروشگاههای زنجیره ای مواد غذایی  در آمریکا به نام "وال مارت" به عرضه  میوه و سبزیجات "زشت" روی آورده و با استقبال خوب شهروندانش مواجه شده است. فروشگاه وال‌مارت اعلام کرده که بطور متوسط  سالانه ۲۹ میلیارد دلار مواد غذایی در آمریکا فقط به دلیل ظاهر زشتشان دور ریخته می‌شوند.

این میوه‌ها به دلیل بارش تگرگ و یا گرم شدن ناگهانی هوا ظاهر زیبای خود را از دست داده، لک بر روی آنها افتاده و یا کرم خورده شده‌اند. مقامات این فروشگاه  تصمیم گرفتند که برای جلوگیری از هدر رفت محصولات کشاورزی، میوه و سبزیجاتی را که ظاهر زیبایی ندارند با قیمتی کمتر اما سالم به فروش برسانند.

یکی از میوه هایی که به شدت مورد علاقه شهروندان قرار گرفته، سیب‌های لکه دار هستند که بخش اعظمی از آنها سالم و قابل خوردن هستند و با یک اسم تجاری خاص و قیمت بسیار مناسب و به فروش می رسند.

مسئولان این فروشگاه معتقدند که میوه ها و سبزیجات بدشکل و یا لکه دار یک واقعیت هستند که در همه در مزارع وجود دارند.  آنها کاملا خوراکی، خوشمزه و مغذی هستند. در حالی که کشاورزان قادر به فروش این محصولات به مغازه داران نیستند و در میوه فروشی ها این گونه میوه ها و سبزیجات را به راحتی به زباله می ریزند و موجب آلودگی محیط زیست و کره زمین می شوند، زیرا زباله های مواد غذایی به نوبه خود، یک منبع اصلی انتشار گازهای گلخانه ای هستند.

افتتاح اولین فروشگاه غذاهای دور ریز در انگلیس

اولین فروشگاه غذا و موادغذایی دور ریز انگلیس در شهر پادسی افتتاح شد. در این فروشگاه مواد غذایی دور ریز رستوران ها، فست فودها، فروشگاه های زنجیره ای جمع آوری می شود.

این فروشگاه مخصوص خانواده های ناتوان و ضعیف به لحاظ اقتصادی افتتاح شده تا بتوانند برای خود و فرزندان شان غذا فراهم کنند. قیمت اجناس بر اساس دلخواه مشتری ست و هر قدر که بخواهد می تواند بپردازد.

اضافه غذاهایی که در رستوران ها و فست فودها می ماند جمع آوری و  در این فروشگاه به فروش می رسد.

همچنین مواد غذاییِ فروشگاه های زنجیره ای که به دلایلی از جمله نزدیکی تاریخ انقضا دور ریخته می شود را این فروشگاه جمع آوری و عرضه می کند. بعضی از فروشگاه ها نیز به خاطر کلاس کاری فقط مواد غذایی درجه یک مثلا میوه خیلی تازه عرضه می کنند و اگر مدت کمی میوه ها بمانند و از تازگی شان اندکی کاسته شود برای اینکه وجهه خودشان را جلوی مشتری های مثلا با کلاس تر از خودشان حفظ کنند میوه هایی که هنوز سالم است ولی تازهِ تازه نیستند را دور می ریزند و با میوه های جدید جایگزین می کنند.

این فروشگاه همه این مواد دور ریز را جمع آوری و به قشر ناتوان جامعه عرضه می کند.

۵۰ درصد تخفیف برای مواد غذایی نزدیک به تاریخ انقضا در دانمارک

یک موسسه خیریه در شهر کپنهاک دانمارک اقدام به تاسیس فروشگاهی به نام "وی فود" کرده تا از اسراف در مواد غذایی جلوگیری شود.

فروشگاه "وی فود" با یک فروشگاه زنجیره ای و فروشگاههای میوه و گوشت و نان ارتباط مستقیم دارد و آن دسته از مواد غذایی فروشگاهها که به تاریخ انقضایشان نزدیک شده اند را از این فروشگاهها جمع اوری می کند و سپس آنها را با ۳۰ تا ۵۰ درصد تخفیف به مشتریانش که قدرت خرید کمتری دارند، عرضه می کند.

کار جمع آوری مواد غذایی از نزدیک به تاریخ انقضا توسط افراد داوطلب انجام می شود.

وزیر غذا و محیط زیست دانمارک در این زمینه می گوید: "چرا باید مواد غذایی که بابت آنها هزینه زیادی شده به زباله بروند  و مشکل آلودگی محیط زیست را افزایش دهند؟"

طبق آمارها، وجود فروشگاه "وی فود" موجب شده که دور ریز مواد غذایی در دانمارک طی ۵ سال اخیر، ۲۵ درصد کاهش یابد.

سخن آخر

در آیه ۳۰ سوره اسراء آمده است : "اِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کانُوا إِخْوَانَ الشَّیاطِینِ"، یعنی قطعاً اسراف کنندگان برادران شیطان هستند. امیدواریم که مردم مسلمان و نیکوکار ایران و مسئولان برای پیشگیری از اسراف مواد غذایی و میوه در ایران اندکی بیشتر تامل کنند. امیدواریم که روزی در ایران هم شاهد ایجاد فروشگاههای عرضه محصولات نزدیک به تاریخ انقضا و میوه های درجه دو با قیمت نازل باشیم.