بانک اطلاعات مدیریت شهری کشور هند

بخش اول- مشخصات آماری

جمهوری هند کشوری است در جنوب آسیا که پایتخت آن دهلی نو است ، از شمال غربی با پاکستان ، از شمال با چین ، بوتان ، نپال و تبت و از شمال شرقی با برمه و بنگلادش همسایه‌ است . جنوب آن نیز به اقیانوس هند محدود می‌شود . هند، بخش اعظم جنوب آسیا و شبه قاره هند را به خود اختصاص داده‌ است . جغرافیای هند به طور کلی به سه بخش تقسیم می‌شود: فلات بلند هیمالیا ، جلگه گنگ و شبه جزیره جنوب هند که مناطق مختلف کوهستانی، دره رود خانه‌ای، کویر، دشت و جنگل را در بر می‌گیرد. پائین‌ترین سطح هند، در اقیانوس هند ، با ارتفاع صفر و بلندتری نقطه این کشور، قله کانچن جونگا ، با ارتفاع ۸۵۶۸ متر در هیمالیا قرار دارد که سومین قله مرتفع جهان است.

بخش دوم- مناطق شهری

جمعیت هند، یک میلیارد و دویست و ده میلیون و صد و نود و سه هزر و چهارصد و بیست و دو نفر است که دومین کشور پر جمعیت دنیا پس از چین به شمار می‌آید. بندر بمبئی (مومبائی) با جمعیتی نزدیک به ۱۴ میلیون تن، پرجمعیت‌ترین شهر هند است. هند بیش از سی و پنج شهر بزرگ با جمعیت بالای یک میلیون تن دارد.

بمبئی، دهلی، کلکته، مدرس، بنگلور، حیدرآباد، اگرا، میسور، جی‌پور، گوا، پونا، بوپال، تریواندروم، سورات و کانپور از شهرهای مهم این کشور پهناور هستند.

بخش سوم- منابع اقتصادی

اقتصاد هند چهارمین اقتصاد بزرگ جهان است. هند به‌رغم رکود اقتصادی جهانی با رشد اقتصادی متوسط بالاتر از ۸ درصد طی چند سال گذشته به یک قدرت اقتصادی تبدیل شده‌است. این میزان رشد نزدیک به رشد اقتصادی کشور همسایه آن چین است. طبق سنجشی که در مورد برابری قدرت خرید صورت گرفته، اقتصاد هند با داشتن تولید ناخالص داخلی (GDP) ۳/۶۱۱ تریلیون دلار، در مقام چهارم را دارد. با این وجود میلیون‌ها نفر هنوز در فقر شدید زندگی می‌کنند و درآمد سرانه ۷۲۰ دلار آمریکا برابر با ۳۶۵ پوند در سال است. مشکلات زیربنایی نیز در هند ادامه دارد.

اگرچه هنوز بیش از ۳۴٪ جمعیت هند کمتر از یک دلار آمریکا در روز درآمد دارند (رتبه ۲۲ دنیا) و حدود ۸۰٪ مردم با کمتر از دو دلار در روز زندگی می‌کنند، (رتبه ۱۶دنیا) و بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در زیر خط فقر زندگی می‌کنند، اما پیشرفت‌های اقتصادی عظیم این کشور در چند سال اخیر رشد اقتصادی هند را به رقم ۸٪ رسانده و کارشناسان پیش بینی می‌کنند، در سال‌های اینده هند به رشد اقتصادی ۱۰٪ در سال نیز دست خواهد یافت.

اگر روزی نام هند فقر و تنگدستی را به یاد می‌آورد، اکنون پیشرفت‌های اقتصادی و رنسانس علمی این کشور توجه همگان را به خود جلب کرده‌است. مدت‌هاست که سرمایه‌گذاری‌های عظیم خارجی در این کشور امری عادی به شمار می‌آید و فروش کالاهای هندی در بازارهای جهان به شدت افزایش یافته‌است.

کارشناسان سرآغاز پیشرفت‌های اقتصادی هند را سال ۱۹۹۱ می‌دانند. در این سال مانموهان سینگ وزیر دارایی وقت هند، برنامه‌هایی را برای خروج کشور از اقتصاد دستوری به تصویب رساند و به تدریج به‌اجرا درآورد. از آن زمان به‌ بعد به‌ تدریج قوانین مالیاتیِ دست و پاگیر لغو شدند، قوانین صادرات و واردات کشور تعدیل شدند، امکان سرمایه‌گذاری خارجی فراهم آمد و امنیت سرمایه‌های داخلی تأمین شد. مانموهان سینگ اکنون نخست وزیر هند است و توسعه طرح‌هایی را که خود شروع کرده ادامه می‌دهد. تحلیل‌گران اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند هند تا سال ۲۰۲۰ میلادی پس از آمریکا و چین سومین کشور صنعتی جهان باشد و درامد سرانه کشور به ۵۰۰۰ دلار یعنی دوبرابر میزان فعلی برسد.

تاریخ اقتصاد هند را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد که دوره اول آن از دوران پیش از استعمار تا قرن هفدهم ادامه می‌یابد. دوران استعمار انگلیس از قرن هفدهم شروع می‌شود و با استقلال هند در سال ۱۹۴۷ پایان می‌گیرد. دوره سوم از سال ۱۹۴۷ تا حال حاضر ادامه دارد.

طبق آمار بانک جهانی،‌ هند در سال ۲۰۱۶ میلادی ۱.۸۷ تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی داشت و کمی کمتر از ۲۰ میلیارد دلار بیش از سال ۲۰۱۲ تولید داشت، یعنی تقریباً معادل سرمایه‌گذاری خارجی سالانه در هند و همچنین سرمایه‌گذاری هند در خارج. این در حالی است که در ۲۰۱۳، آمریکا با ۱۶.۷۶ تریلیون دلار و چین با ۹.۲۴ تریلیون دلار در صدر جدول قرار داشته و پس از آن‌ها ژاپن، ایتالیا، انگلستان، روسیه و سپس هند قرار دارند. بر این اساس سازمان بریکس، ۵ قدرت‌های اقتصادی را از سه قاره در حال توسعه با یکدیگر مرتبط می‌کند که هند نیز در زمره این پنج قدرت است:

اقتصاد هند یکی از سریع‌ترین نرخ‌های توسعه را در دنیا داراست و به عنوان یکی از پرطرفدارترین مقاصد سرمایه‌گذاری رده بندی شده است.

منبع: UNCTAD، گزارش سرمایه گذاری جهانی  ۲۰۱۴

بخش چهارم- برنامه ریزی شهری

در کشور هند، برنامه‌ریزی توسعه و مدیریت شهری در مسولیت دولتی ایالتی است. دولت‌های ایالتی موظفند تا قوانین خود را بر اساس قوانین برنامه‌ریزی و توسعه شهر و منطقه‌ای فدرال مطابقت دهند. قوانین ایالتی به وزیر توسعه شهری ایالتی قدرت تشکیل نهادهای برنامه‌ریزی و مدیریت ایالتی، منطقه‌ای، کلان‌شهری، شهری و واگذاری مسئولیت‌ها را به آن‌ها می‌دهد. اصلاحیه ۷۴ قانون اساسی هند که در سال ۱۹۹۲ به تصویب رسید به دولت‌های ایالتی توصیه می‌کند.

بخش پنجم- رشد و توسعه شهری

شهرهای هندی برخلاف بخش‌های غربی کشور در زمان جنگ جهانی بنا بر خوش‌شانسی یا برعکس تخریب نشده‌اند. اغلب شهرهای هندی در طول دوره‌های زمانی مختلف به صورت لایه‌لایه و تحت قوانین متعددی ساخته شده و به شکل شهرهای امروزی درآمده‌اند. واژه نوسازی شهری یا توسعه مجدد که گاهی مترادف یکدیگر به کار می‌روند، بسته به زمینه موضوع عملکرد و معنای متفاوتی دارند. واژه نوسازی به‌عنوان واژه رایج آمریکایی دهه ۱۹۵۰ تعریف شد که به معنای توسعه مجدد فضاهای مخروبه بزرگ مقیاس شهری است. در انگلستان نیز زمانی که توسعه مجدد به معنای تخریب فضاهای موجود فرسوده و ساخت مجدد آن‌ها در همان فضا بود، نوسازی به‌عنوان برنامه‌ریزی مجدد شهر و مراکز شهری، مدرنیزه کردن آن و ایجاد دسترسی در فضاهای شهری بکار گرفته می‌شد. نوسازی در آن زمان راه‌حلی برای مشکلات انبوه‌سازی و ضعف طراحی منجر به هدر رفتن منابع، نابودی جوامع و ایجاد بیابان‌های شهری قبل از جایگزینی ساختمان‌ها بود. در هند پس از استقلال سال ۱۹۷۴ توسعه بیشتر بر پایه توسعه زمین‌های کشاورزی بود. در دهه ۱۹۹۰ همزمان با اقتصاد لیبرالیستی و جهانی شدن توجه به شهرها به‌عنوان موتور رشد اقتصادی در این کشور به وجود آمد. نتیجه این تفکر تمرکز بیشتر بر توسعه شهری شد. در سال ۲۰۰۵ دولت هند  سازمان نوسازی را به‌طور خاص برای مقیاس ناحیه کلان شهری و شهرها با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تأسیس کرد. 

بخش ششم- مدیریت شهری

  کشور هند در سال ۱۹۴۹ به استقلال رسید و در سال ۱۹۵۰ قانون اساسی‌اش تصویب شد. قوه مقننه ملی این کشور از دو مجلس تشکیل شده است: لوک‌ساب‌ها و راجیاساب‌ها. اعضای لوک‌ساب‌ها با رای مستقیم مردم و بر اساس یک نظام اکثریتی نسبی انتخاب می‌شوند. این مجلس ۵۴۵ عضو دارد که برای یک دوره پنج‌ساله انتخاب می‌شوند. البته امکان انحلال این مجلس بیشتر از پایان دوره پنج‌ساله وجود دارد. اعضای مجلس راجیاساب‌ها توسط مجالس ایالت‌ها انتخاب می‌گردند. هر ایالت متناسب با میزان جمعیتش چندین نماینده به این مجلس می‌فرستد. تعداد نمایندگان این مجلس ۲۵۰ نفر است یک سوم اعضای این مجلس هر دو سال یک بار تغییر می‌کند.

این گزارش می‌افزاید: بر اساس اصل هفتم قانون اساسی اداره کشور بین اتحادیه‌ها و ایالت‌ها تقسیم شده است. در این اصل اداره کشور به سه بخش تقسیم شده است:

• اموری که کاملاً در حوزه اختیارات ایالت‌هاست،
• اموری که کاملاً در حوزه اختیارات اتحادیه‌هاست،
• اموری که ایالت‌ها و اتحادیه‌ها باید با همکاری هم آنها را انجام دهند.

در هند، نهادهای محلی زیر نظر ایالت‌ها هستند، بنابراین ایالت‌ها موظفند در ایالت خود در نواحی شهری و روستایی نهادهای محلی تشکیل داده و بخشی از وظایف و اختیارات خود را به آن‌ها واگذار کنند. با این حال دولت مرکزی هم از طریق برخی وزارتخانه‌های خود که به امور مربوط به نهادهای محلی می‌پردازند بر فعالیت‌های این نهادها نظارت می‌کند. هر ایالت مقررات خاصی در رابطه با نهادهای محلی دارد. با این حال مقررات ایالت‌ها در این زمینه تفاوت زیادی با هم ندارد. به علاوه در هر ایالت تعدادی از وزرای ایالت‌ به مسائل و امور نهادهای محلی ایالت خود می‌پردازند. نهادهای محلی در روستاها و مناطق شهری متفاوتند. نهادهای محلی در مناطق روستایی پانچیات نامیده می‌شوند، اما در مناطق شهری شهرداری‌ها نقش نهاد محلی را ایفا می‌کنند.

بخش هفتم- نظام مالی مدیریت شهری

• منابع مالی سنتی شهرداری‌ها

شهرداری‌ها در هند به طور سنتی بر ترکیب منابع مالی داخلی و خارجی تکیه می‌کنند. منابع داخلی شامل مالیات‌ها، درآمدهای غیرمالیاتی مثل هزینه‌های مصرف کنندگان خدمات شهری و مالیات هایی است که توسط دولت‌های مرکزی گردآوری می‌شوند و به دولت‌های محلی پرداخت می‌شود. مالیات بر املاک، مهم‌ترین درآمد مالیاتی برای شهرداری‌ها می باشد. منابع درآمدی خارجی، شامل کمک‌ها و وام های فراهم شده توسط دولت‌های مرکزی، نهادهای مالی و موسسات سرمایه‌گذاری دوبعدی و چندبعدی و اوراق قرضه منتشر شده در بازار سرمایه می‌باشد.

• منابع مالی نوین شهرداری‌ها

در زمینه منابع غیرسنتی و مدرن درآمدی شهرداری‌ها در هند می‌توان گفت که بیش‌تر نهادهای شهری در هند، اموالی نظیر زمین و املاک دارند که می تواند به طور موثرتری برای ایجاد درآمد اضافی استفاده گردد. کاربرد تجاری زمین از طریق ساخت ادارات، مراکز خرید و مجموعه‌های تجاری می‌تواند درآمد اجاره‌ای برای شهرداری‌ها ایجاد کند. بر این اساس، توسعه بازار اوراق قرضه شهرداری‌ها، دست‌یابی نهادهای شهری به بازار سرمایه در هند را افزایش داده است.

• منابع مالی ترکیبی

با توجه به این که تنها شرکت‌های بزرگ و قدرتمند در موقعیت دستیابی مستقیم به بازار سرمایه هستند. نهادهای محلی شهری کوچک و متوسط از دست یابی مستقیم به بازار سرمایه ناتوان هستند. به علاوه بالا بودن هزینه معاملات، مانع دیگری در ناتوانی این نهادها به بازار سرمایه است. در ایالات متحده آمریکا، نهادهای محلی کوچکف منابع خود را با یکدیگر ترکیب می‌کنند و مشترکاً به بازار سرمایه دست می‌یابند. در هند چنین ابزار مشابهی برای کمک به نهادهای کوچک و متوسط محلی در جهت دست‌یابی به بازار طراحی شده است که ترکیب سرمایه‌گذاری را ممکن می سازد. در این سیستم که به منابع مالی ادغام شده معروف است، اوراق قرضه یکپارچه شده برای چندین شهرداری منتشر می گردد.

بخش هشتم- نوآوری های شهری

شهرهای هوشمند هند به نوآوری دامن می‌زنند. چالش شهرهای هوشمند هند مستلزم به کاربستن بهترین روش های مورد عمل در صد شهر هند است و این اقدامی است که “در آن شهروندان مناطق شهرنشین هند می‌توانند به شالوده توسعه در شهر خود کمک کنند” و به سوی “توسعه شهری بر محور مردم” پیش روند. ترابری توأم با کارآیی، انرژی و شهرهایی که بتوان در آنها پیاده راه رفت از جمله هدف هایی هستند که می توان به آنها اشاره کرد. از آن جا که تأمین یک زندگی خوب برای همه ساکنان “از مسؤلیت های دولت است.” در هند، هر ایالت شهرهایی را برای رقابت نامزد می کند. طرح های برنده شهرها که در آوریل اعلام‌  می‌شوند از بودجه دولت برخوردار خواهد شد. از منظر دیگر باید اذعان داشت که دولت هند چالش شهرهای هوشمند را در مشارکت با ایالات متحده با تکیه به کمک مؤسسات نیکوکاری بلومبرگ سازمان داده است. بلومبرگ یک بنیاد غیر انتفاعی است که هدف آن بهبود وضعیت شهرها در سطح جهانی است.

بخش نهم- کیفیت زندگی شهری

شماری از اقتصاددانان "واحد اطلاعات اقتصادی"(EIU) براساس سطح درآمد سرانه و هزینه‌های سبد خانوار، سطح دسترسی به کالاها و خدمات مناسب و با کیفیت و خدمات بهداشت و درمان ۱۱۰ کشور جهان را رتبه‌بندی کرده‌اند.

 به گزارش سرویس بین‌الملل باشگاه خبرنگاران به نقل از پایگاه خبری اینترنشنال بیزنس تایمز، در این جدول شاخص ایده آل را در عدد ۱۰ را در نظر گرفته و به طور نمونه با توجه به درآمد و شاخص ارزان بودن کالاها و خدمات و دسترسی آسان ۱۱۰ کشور جهان را رتبه‌بندی کردند که طی آن کشور هند در رتبه ۷۲ با شاخص ۵/۷۵۹جای گرفته است.

بخش دهم- سیاست های کارآفرینی

امروزه مقوله توسعه کارآفرینی و کسب و کارهای کوچک به‌عنوان اهرم توسعه اقتصادی در اکثر کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته است. به‌ویژه این مبحث در کشورهای در حال توسعه و کشورهایی که از کمبود منابع طبیعی رنج می‌برند، اهمیت ویژه‌ای یافته است. از جمله کشورهای مطرح در حوزه توسعه کارآفرینی کشور هند می‌باشد که به‌ حمایت و ترویج همه جانبه این مقوله در کلیه عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی پرداخته و حتی به انتقال تجارب خود به سایر کشورها و بهره‌گیری از مزایای ارتباطات بین‌المللی نیز اقدام نموده است. 
در این راستا مؤسسه ملی توسعه کارآفرینی و کسب و کارهای کوچک (NIESBUD) در هند اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی کارآفرینی و توسعه بنگاه‌های اقتصادی در سطح بین المللی نموده است. مخاطبین این مؤسسه که یکی از مجریان برنامه‌های آموزشی و ترویجی دولت هند می‌باشد مربیان، تسهیلگران بخش خصوصی و دولتی و همچنین کارآفرینان می‌باشند که در توسعه فرهنگ کارآفرینی در جامعه نقش عمده را ایفا می‌نمایند. برنامه آموزشی «زنان و توسعه بنگاه‌های اقتصادی (WED) » یکی از دوره‌های بین‌المللی برگزار شده توسط این مؤسسه می‌باشد که به مدت ۸ هفته از تاریخ ۱۳ دسامبر ۲۰۰۴ الی ۵ فوریه ۲۰۰۵ و در دوبخش کارگاه‌های آموزشی و بازدیدهای میدانی برگزار گردید. روش اجرا در این دوره بر اساس برگزاری کارگاه توأم با تمرین‌های عملی به صورت فردی یا گروهی، مطالعات موردی، بحث، بازی، شرکت در سمینار و همچنین مشاهده نزدیک از طریق تورهای مطالعاتی و بازدیدهای میدانی بوده‌است. 

در مقاله‌ای که پیش رو دارید، به آموخته‌ها و مشاهدات صورت گرفته طی این دوره آموزشی در زمینه حمایت همه‌جانبه نهادها و سازمان‌های مرتبط با کسب و کار و کارآفرینی و همچنین چالش‌های زنان کارآفرین به‌عنوان تجربه کارآفرینی در کشور هند پرداخته شده است. 

●محیط کارآفرینی و کسب و کار در کشور هند 

کشور هند بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارد که ۲۶/۱ درصد از این جمعیت زیر خط فقر به‌سر می‌برند. از این بین حدود ۴۰٪ با درآمد کمتر از یک دلار در روز، گذران زندگی می‌نمایند. این آمار بویژه در بین جامعه زنان حائز اهمیت است، به ‌طوریکه ۷۰ درصد از زنان، فقیر محسوب می‌گردند که به‌واسطه دلایلی نظیر تجرد، طلاق، عدم حمایت خانواده و . . . به این وضعیت دچار گردیده‌اند.  با توجه به موارد ذکرشده، کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکار، به ‌ویژه کارآفرینی زنان به عنوان محرک توسعه اقتصادی، در رأس اولویت‌های بخش دولتی و حتی بخش خصوصی قرار گرفته است به‌ طوریکه از آن به‌عنوان یک حرکت ملی یاد می‌شود. از اوایل دهه ۱۹۹۰ بحث حساس سازی نسبت به مسئله کارآفرینی در سطح مدارس آغاز و تداوم یافته است. در میان جمعیت کارآفرینان در هند، زنان ۵/۱۰ درصد را به خود اختصاص می‌دهند که این رقم با توجه به اولویت‌های سیاست‌گذاری و ترویجی رو به رشد می‌باشد. بر طبق یک بررسی انجام شده، زنان با ایجاد کسب و کارهای جدید قادرند دارایی شخصی خود را به میزان ۱۹/۷ درصد افزایش بخشند که خود گامی در جهت فقر زدایی و توانمندسازی اقتصادی خانواده می‌باشد .

الف ) سیستم‌های حمایتی از توسعه کارآفرینی و صنایع کوچک 

با توجه به اهمیت کارآفرینی در رفع معضل عدم اشتغال و همچنین با آگاهی از نقش زنان به‌عنوان نیمی ازجمعیت کشور، کارآفرینی به‌طور عام و کارآفرینی زنان به‌طور خاص، مورد توجه دولتمردان کشور هند قرار گرفته و به ‌همین دلیل سیاست‌های متعددی جهت حمایت از آن اتخاذ گردیده است. در این‌راستا بحث توانمندسازی زنان مطرح و در دستور کار نهادها و سازمان‌های متعدد قرار گرفته است. 

●دسترسی به منابع مالی خرد( Microfinance )

تا قبل از دهه ۱۹۹۰ با ارائه تسهیلات مالی و اعتباری از جانب دولت به افراد کم بضاعت، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک از بین رفته و دریافت تسهیلات رایگان، جای کار و فعالیت اقتصادی را گرفته بود. پس از آغاز دهه ۱۹۹۰ با تغییر دیدگاه دولت از سوسیال به لیبرال، ایجاد کسب‌وکار و درآمدزایی جایگزین سیستم سابق گردید. از آنجایی که در کشور هند زنان دارایی چندانی ندارند، امکان استفاده از تسهیلات بانکی بدلیل عدم امکان ارائه وثیقه برای ایشان به‌سادگی میسر نمی‌باشد. تا سال ۱۹۹۲ افتتاح حساب در بانک، توسط گروه‌های غیررسمی غیر قانونی تلقی می‌گردید. از آغاز دهه ۱۹۹۰ بحث تشکیل گروه‌های خودیار (با استفاده از مدل گرامین در کشور بنگلادش) که مخاطب عمده آن زنان می‌باشند مطرح و مؤسسات مالی دولتی و همچنین سازمان‌ها و مؤسسات غیر دولتی به تشکیل این گروه‌ها اقدام نمودند. برای این منظور، سازمان‌های غیردولتی (NGO )  با حمایت دولت در روستاها و مناطق محروم، به آموزش روستاییان مشغول گردیدند. گروه‌های خودیار، متشکل از ۱۰ الی ۱۵ (حدکثر ۲۰ ) نفر از زنان می‌باشند که به‌ طور منظم جلساتی را با یکدیگر برگزار می‌کنند و هدف آنان تأمین منابع مالی خرد (micro finance) جهت رفع نیازهای معیشتی و همچنین ایجاد کسب‌وکارهای کوچک است. در این مدل، روستاییان پس از آموزش، به‌مدت ۶ الی ۱۲ ماه به پس‌انداز مشغول می‌گردند. سپس افراد گروه، دارایی خود را در یک صندوق مشترک قرار داده، به‌طور منظم یکدیگر را ملاقات می‌کنند. در این جلسات، بنا به اولویت نیازها، گروه اقدام به پرداخت وام به افراد می‌نماید. کلیه افرادی که وام دریافت نموده‌اند موظفند که هر ماه درصدی از آن را به صندوق بازگردانند و کلیه افراد گروه بر نحوه انجام کار نظارت دارند. از سال ۱۹۹۲، با شکل‌گیری منظم این گروههای غیررسمی ،بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به تخصیص اعتبارات و وام با بهره بسیار اندک به این گروه‌ها اقدام نمودند. در این بین بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی (NABARD) که یکی از مؤسسات اعتباری سیاستگذار در هند می‌باشد، در این امر پیشقدم گردیده به اعطای اعتبارات به ۵۰۰ گروه خودیار که موفق عمل نموده بودند اقدام نمود. 

در کشور هند گروه‌های خودیار به سه صورت تشکیل می‌گردند: 

• گروه‌های خودیار توسط بانکها ایجاد و تأمین مالی می‌گردند. 
• گروه‌های خودیار توسط  سازمان‌های غیردولتی و یا مؤسسات دولتی تشکیل و توسط بانک‌ها تأمین اعتبار می‌شوند. 
• تأمین مالی گروه‌های خودیار از طریق بانک‌ها صورت می‌پذیرد لکن سازمانهای غیردولتی  بعنوان واسطه مالی بین این گروه‌ها و بانک قرار می‌گیرند. 

۸۰ درصد از گروه‌های خودیار تشکیل شده تحت مدل ۲ و ۳ قرار می‌گیرند و سازمانهای غیردولتی نقشی حیاتی را در شکل‌گیری و توسعه این گروه‌ها ایفا می‌کنند. گروه‌های خودیار تشکیل شده نیز با یکدیگر ارتباط برقرار نموده اتحادیه گروه‌های خودیار را تشکیل می‌دهند که دسترسی آنان را به منابع مالی گسترده‌تر فراهم می‌سازد (از جمله اتحادیه DHAN که از ترکیب این گروه‌ها ایجاد شده است.) این روند تا به امروز ادامه دارد و یکی از مؤثرترین راهکارها در جهت توسعه دسترسی زنان روستایی به منابع مالی (حدود ۹۰درصد از بهره‌گیران از منابع مالی خرد در جهان زنان می‌باشند ) می‌باشند. امروزه بسیاری از کشورهای در حال توسعه همچون کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و جنوب شرقی آسیا از این مدل پیروی می‌نمایند. در کشور هند مؤسسات ارائه دهنده تسهیلات مالی خرد (MFI) در دو بخش رسمی و غیر رسمی فعالیت دارند که بخش رسمی این مؤسسات و نهادها، شعب روستایی بانکهای بازرگانی و یا بانک‌های روستایی و محلی و همچنین مؤسسات اعتباری بخش تعاونی می‌باشند.

● همسویی دولت و بخش خصوصی در توسعه کسب و کارهای کوچک

یکی از ایده‌های بسیار جالب و خلاق در انگیزش زنان روستایی به سمت ایجاد کسب‌وکارهای کوچک، سیستم توزیع روستایی است. این حرکت از سال ۲۰۰۲ با همکاری دولت و بخش خصوصی آغاز شده است و دولت نقش تسهیل‌گر را ایفا می‌نماید.

● توسعه کارآفرینی در بخش صنایع دستی

سازمان توسعه صنایع دستی در کشور هند، زیر نظر وزارتخانه نساجی به فعالیت می‌پردازد و هدف آن، گسترش و توسعه صنایع دستی می‌باشد. مخاطبین عمده این بخش زنان هستند و صنایع دستی پس از کشاورزی دومین صنعت این کشور می‌باشد. سازمان توسعه صنایع دستی عمدتاً تمایل به همکاری با سازمان‌های غیردولتی، تعاونیها و سازمانهای فعال در امر توسعه سازمان‌های غیردولتی دارد. این بخش نیاز به سرمایه‌گذاری اندکی دارد و در مقابل قادر است با توانمدسازی، سرمایه خارجی را به کشور وارد نماید. از این رو دولت توانمند‌سازی و حمایت از سازمان‌های غیردولتی را در جهت توسعه صنایع دستی در برنامه کار خود قرار داده است که در حال حاضر در بحث صنایع دستی تأکید بر زنان است. آموزش بازاریابی جهت تولید کنندگان صنایع دستی به دو صورت انجام می‌پذیرد:

• برنامه‌های آموزشی که مستقیماً از طریق دولت ارائه می‌شود. 
• برنامه‌هایی که مجری آن سازمان‌های غیردولتی و سایر سازمان‌های داوطلب می‌باشند. 

دریافت کنندگان این تسهیلات قادر به افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات خود گردیده با فرآیند فروش و بازاریابی آشنا می‌شوند. یکی از عمده ترین مشکلاتی که هنرمندان پس از تولید با آن مواجه می‌گردند، حمل کالاهای تولید شده و فروش در سطح شهر می‌باشد. روستاییان هنرمند در بدو شروع کسب و کار، عموماً بضاعت حمل کالاهای خود به شهر و بازاریابی را ندارند، از این رو دولت پروژه نمایشگا‌ه‌های دائمی صنایع دستی را در پیش گرفته است. 

ایده اولیه این طرح در شهر دهلی نو با نام Delhi Haat در اواخر سال ۱۹۹۰ ارائه گردید و توسط مؤسسه توسعه توریسم و حمل و نقل دهلی (DTTDC) با همکاری سازمان توسعه شهری دهلی نو (NDMC) به اجرا در آمد که درحال حاضر نمایشگاه‌های مشابهی در سرتاسر کشور برگزار می‌گردد. Delhi Haat نمایشگاه دائمی صنایع دستی در دهلی نو واقع است. در این نمایشگاه تعداد ۶۲ غرفه وجود دارد که به‌صورت گردشی هر دو هفته یکبار به عده جدیدی از هنرمندان واگذار می‌شود. روند کار به این صورت است که سازمان‌های غیردولتی و یا سازمانهای داوطلب پس از شناسایی هنرمندان و آموزش آن‌ها جهت بهبود کیفیت محصولات خود، آنها را به سازمان مربوطه معرفی می‌نمایند. در این‌صورت سازمان صنایع دستی مسئولیت حمل محصولات از روستا به شهر و اسکان هنرمندان روستایی را به‌طور رایگان برعهده گرفته و به‌طور همزمان از متخصصین در امور طراحی، بسته‌بندی، بازاریابی، صادرات و ... جهت حضور در این نمایشگاه‌ها دعوت بعمل می‌آورد. همچنین زمینه حضور سازمان‌هایی نظیر مؤسسات توریستی، هتل‌ها و غیره را نیز در نمایشگاه جهت مذاکره با هنرمندان فراهم می‌نماید. دولت با انجام این کار در حقیقت چهار هدف عمده را دنبال می‌کند:

1. ایجاد رقابت میان تولیدکنندگان صنایع دستی که در این فرصت با مقایسه محصول و میزان فروش خود با کالای ارائه شده از جانب سایر تولیدکنندگان قادر به کشف نقاط ضعف خود و بهبود کیفیت محصولاتشان گردند. 
2. مواجهه تولیدکنندگان با متخصصین و طراحان مدعو و بهبود کیفیت کالا و نحوه ارائه مناسب توأم با بسته‌بندی صحیح 
3. شرکت تولیدکنندگان در کلاس‌های آموزشی دائر به‌مدت ۲ ساعت در طول روز، جهت آموزش و یادگیری مسائل مالی و مدیریتی از جمله: تعیین قیمت تمام شده، قیمت‌گذاری کالای تولید شده، تحلیل سود به‌دست آمده، بهبود کیفیت و بسته‌بندی و سایر موضوعات مشابه 
4. مذاکره تولیدکنندگان جهت دریافت سفارش از سازمانهای متقاضی و متعاقباً توسعه کسب و کار ایجاد شده توسط کارآفرین هنرمند 

● حمایت از تولید و صادرات کالا در جهت توسعه کسب و کارهای کوچک

یکی از سازمان‌های کلیدی فعال در زمینه ارائه خدمات به کسب و کارهای کوچک، مؤسسه ارائه دهنده خدمات به صنایع کوچک(SISI) می‌باشد که خدمات گوناگونی را قبل و بعد از تولید کالا به کارآفرینان ارائه می‌دهد. مؤسسه SISI که تحت نظر وزارت صنایع کوچک هند قرار دارد، فعالیت‌هایی را در زمینه توسعه صنایع کوچک نظیر آموزش، مشاوره، ترویج، آزمایش محصول، به روز رسانی، اطلاع رسانی از طریق ایجاد پایگا‌ه‌های اطلاعاتی و به‌ویژه صادارت و بازاریابی در دست انجام دارد. 

برنامه‌های آموزشی این مؤسسه در کلیه زمینه‌های مرتبط با تولید و ارائه خدمات می‌باشد که در سه بخش‌ عمومی، مدیریتی و فنی ارائه می‌گردد. یکی از برنامه‌های آموزشی عمده در این مؤسسه برنامه آموزش کارآفرینی است که در این بخش طرح جداگانه‌ای نیز جهت زنان کارآفرین وجود دارد. این طرح در سه بخش زیر ارائه     می گردد:

• انگیزش و ترویج کارآفرینی در بین زنان 
• آموزش در زمینه ایجاد و توسعه کسب و کار (قبل از فرآیند ایجاد)
• آموزش در جهت توسعه مهارت‌ها شامل مهارتهای فنی، تکنولوژیکی و مدیریتی(بعد از فرآیند ایجاد)

کلیه خدمات آموزشی جهت متقاضیان رایگان می‌باشد. 

●در زمینه توسعه صادرات، این مؤسسه خدمات منحصر به فردی را ارائه می‌دهد. این خدمات عبارتند از:

1. جمع‌آوری و ارائه اطلاعات بازار صادرات 
2. ارائه اطلاعات در مورد فرآیند و قوانین و مقررات صادرات 
3. آموزش مدیریت صادرات 
4. آموزش بسته‌بندی صادراتی 
5. برگزاری سمینار و کارگاه مرتبط با رویه‌های صادرات 
6. گردآوری گزارشات و کلیه منابع مرتبط با صادرات کالا 
7. برگزاری سمینار در مورد تجارت جهانی 
8. برگزاری سمینار در مورد مالکیت معنوی ( کپی رایت)

• هماهنگی جهت شرکت محصولات برتر در نمایشگاه‌های بین‌المللی 

مؤسسه SISI ، تحت برنامه‌ای هماهنگ و منظم، زمینه حضور تولیدکنندگان محصولات حائز کیفیت را در نمایشگا‌های بین‌المللی فراهم می‌آورد. در این طرح فرصتی استثنایی در اختیار تولیدکنندگانی که به دلایل محدودیت مالی امکان حضور در نمایشگاههای بین المللی و صادرات کالای خود را ندارند فراهم می‌گردد. تولیدکنندگان می‌توانند در صورت تمایل به حضور در نمایشگاههای بین المللی درخواست خود را به این مؤسسه ارائه نمایند. مؤسسه SISI پس از بررسی کالای مورد نظر و در صورت تأیید کیفیت آن مبنی بر وجود پتانسیل فروش اقدام به ارائه آن کالا به نمایشگاه مورد نظر در خارج از کشور می‌نماید و کلیه هزینه‌های مورد نظر را اعم از حمل و نقل کالا و ارجاع آن به دارنده پس از اتمام نمایشگاه، همچنین امور مربوط به اجاره غرفه و ارائه اطلاعات مرتبط محصول را تقبل می کند. علاوه بر این، اقدام به برقراری ارتباط با خریداران و متقاضیان نموده اطلاعات اخذ شده را پس از اتمام نمایشگاه به دارنده محصول منتقل می‌نماید. در صورت فراهم شدن امکان توسعه این محصول و توأم با رشد کسب و کار دولت حمایت مالی خود را اندکی کاهش داده و نوبت آینده ۹۵ درصد از هزینه نمایشگاه و صادرات کالا را می‌پردازد و ۵ درصد دیگر باید توسط تولیدکننده تقبل گردد و بدین نحو استقلال آینده این کسب و کار نیز تضمین می‌گردد. 

همچنین در کنار توسعه صادرات، آموزش بازاریابی و ارائه اطلاعات بازار نیز به تناسب موضوع ارائه می‌گردد.

● حمایت از فنآوری‌های نوین

یکی از مؤسسات دولتی مؤثر و حامی کارآفرینی در کشور هند مؤسسه ملی تحقیق و توسعه (NRDC) می‌باشد. این مؤسسه تحت نظر دپارتمان تحقیقات علمی و صنعتی هند فعالیت می‌نماید و تکنولوژی‌های نوین را از مرحله ظهور تا مرحله ثبت و تبدیل به کسب و کارهای اقتصادی مورد حمایت قرار می‌دهد. این مؤسسه بیش از ۱۰۰ تکنولوژی جدید را مورد حمایت خود قرار داده است که تا کنون ۵۰ درصد از آنها به موفقیت اقتصادی دست یافته است. این مؤسسه بویژه جهت زنان کارآفرین که در کشور هند به دلایل فرهنگی دارایی چندانی ندارند مورد استقبال واقع گردیده است. NRDC با ارائه خدماتی نظیر به نمایش گذاردن محصولات نوین و خلاق با هزینه بسیار اندک و برقراری ارتباط با سرمایه‌گذاران بر روی طرح‌های جدید، چاپ بروشور و تقبل هزینه‌های تبلیغات، در اختیار قرار دادن امکانات ارتباطی نظیر فکس، تلفن، اتاق کنفرانس و . . . ، هماهنگی جهت بازدید سرمایه‌گذاران و نمایندگان کشورهای خارجی و درنهایت کمک به ثبت ایده و تبدیل آن به کسب و کارهای اقتصادی در جهت توسعه کارآفرینی گام برمی‌دارد. از جمله زنان کارآفرینی که با حمایت این مؤسسه به موفقیت چشمگیری دست یافته است خانم آناند می‌باشد که با استفاده از تایر فرسوده اتومبیل اقدام به تولید مبلمان و سایر محصولات خانگی نموده و توانسته است به کمک این مؤسسه، تکنولوژی خود را به ۱۲۰ کشور جهان صادر نماید. 

●حمایت مؤسسات مالی و اعتباری از کارآفرینی زنان

در کشور هند سیاست‌های متعدد حمایتی از زنان کارآفرین در دستور کار نهادها و مؤسسات اعتباری از جمله بانک‌ها قراردارد. از جمله مؤسسات مالی سیاست‌گذار که به این مهم اقدام نموده است بانک ملی کشاورزی و توسعه روستایی هند (NABARD) می‌باشد. یکی از اهداف عمده این بانک، توانمندسازی زنان در کلیه عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌باشد که در این راستا تأکید ویژه بر روی کارآفرینی زنان، بویژه زنان روستایی است. به‌ همین جهت و به ‌منظور تأمین اعتبار مورد نیاز زنان، در این سازمان واحد مجزایی به توسعه زنان اختصاص داده شده است که هدف آن عمدتا تهیه بانک اطلاعاتی از زنان کارآفرین و تعریف قوانین و سیاست‌های مورد نیاز جهت توسعه اعتبار قابل ارائه به زنان کارآفرین می‌باشد. در جهت نیل به این اهداف، این سازمان علاوه بر آموزش کارکنان خود جهت حساس سازی آنان نسبت به مشکلات زنان، فعالیت‌های متعددی را جهت توسعه کارآفرینی زنان تحت انجام دارد که ذیلاً به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

• ظرفیت‌سازی در جهت توسعه مهارت‌های فردی و مدیریتی 
• افزایش دسترسی زنان به اعتبارات مالی از طریق: تشکیل گروه‌های خودیار، اعطای تسهیلات مالی توسط تشکل‌های غیر دولتی، اعطای وام و سایر تسهیلات مالی با بهره‌های کم و . . . 
• بهبود سیستم ارائه تسهیلات مالی و خدمات به زنان کارآفرین از طریق تشکیل واحدهای مربوط به زنان در سازمان و جهت‌گیری مثبت کارگزاران بانک نسبت به زنان کارآفرین 
• انجام مطالعات و تحقیقات عملی با تأکید بر جنسیت و در راستای بهبود نحوه ارائه تسهیلات مالی و اعتباری به کارآفرینان 
• طراحی کارتهای اعتباری روستایی جهت کارآفرینان زن در روستاها 

لازم به ذکر است که این بانک یکی از مؤسسات مالی سیاست‌گذار می‌باشد که در رأس سیستم مالی و اعتباری کشور هند قرار دارند. 

ب) زنان کارآفرین، چالشها و فرصتها 

در کشور هند ۱۰ درصد از صاحبان کسب و کارهای کوچک زنان هستند که از این بین ۶۶ درصد شخصاً مالک کسب و کار خود هستند و ۳۴ درصد بقیه به‌صورت مشارکتی با دیگران نسبت به ایجاد کسب‌وکارهای جدید اقدام کرده‌اند. از نظر نوع فعالیت بیشترین تعداد در صنایع غذایی (۲۶ درصد از کل) است  . تنها۹/۵ درصد آنان در بخش فنی و مهندسی به ‌فعالیت‌های کارآفرینانه پرداخته‌اند. 

 ●برخی از چالشهای عمده‌ای که زنان کارآفرین با آن مواجه می باشند عبارتنداز: 

1. عدم دسترسی به اطلاعات مورد نیاز 
2. عدم دسترسی به بازار 
3. فقدان دسترسی و تأثیرگذاری بر سیاستگذاران 
4. عدم دسترسی به منابع مالی 
5. عدم دسترسی به منابع آموزشی 
6. عدم برابری جنسیتی ناشی از سنتها و آداب و رسوم مذهب هندو 

در کشور هند زنان به دلایل اجتماعی و قانونی، از جمله «محرومیت قانونی از ارث پدری» توان مالی چندانی ندارند و از این جهت در ایجاد کسب و کار خود نیاز مالی، مهم‌ترین چالشی است که با آن مواجه می‌باشند. علاوه بر این به دلیل اهمیت بالای مسئولیت‌های خانوادگی و همچنین سنتی که بر مبنای آن زنان پس از ازدواج مسئولیت خانواده همسر خود را نیز به‌عهده خواهند گرفت پس از ایجاد کسب و کار جدید مسئولیت آنان دو چندان می‌شود که این مستلزم تلاش بیشتر و برقراری تعادل بین مسئولیت‌های خانوادگی و کار خارج از منزل می‌باشد. به دلایل فوق‌الذکر اکثر ایشان اقدام به ایجاد کسب و کارهایی می‌نمایند که در بدو شروع نیاز به سرمایه چندانی نداشته باشد و یا با تشکیل گروه‌های خودیار در مقیاس کوچک‌تر اقدام به ایجاد کسب و کارهای جدید می‌نمایند که در انجام این مرحله از سازمان‌های غیردولتی و سایر سازمان‌های داوطلب مدد می‌جویند. بسیاری از زنان کارآفرین که به حمایت مالی بیشتری نیاز دارند همسران خود را در کسب و کارشان وارد نموده و یا در صورت داشتن طرح کسب و کار به مؤسسات دولتی حامی و یا مؤسسات ارائه دهنده تسهیلات اعتباری مراجعه می‌نمایند. گرچه از لحاظ قانونی محدودیتی برای زنان کارآفرین در ایجاد و توسعه کسب و کارهای جدید وجود ندارد، محدودیت‌های اجتماعی سبب می‌گردد که ورود زنان به عرصه کسب و کار دشوارتر از مردان باشد. در همین راستا است که وزارتخانه‌ای جهت رسیدگی به امور زنان ایجاد گردیده و همچنین طرح‌های متعددی جهت تسهیل دسترسی زنان کارآفرین به ورطه اجرا در آمده است چنانکه کلیه مؤسساتی که بر روی توسعه کارآفرینی متمرکز هستند طرح‌های جداگانه‌ای جهت توانمندسازی زنان در حوزه‌های مدیریتی و کسب وکار بویژه کارآفرینی در دست انجام دارند. 

نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که زنان کارآفرینی که در کشور هند در مرحله توسعه قرار می‌گیرند عمدتاً اقدام به انجام فعالیت‌های اجتماعی در قالب سازمان‌های غیردولتی می‌نمایند تا از این طریق بتوانند زمینه حضور سایر زنان را در عرصه کارآفرینی فراهم آورند و حتی برخی از آنان تولید محصولات خود را از طریق سازمانهای غیردولتی مرتبط، به سایر زنان در سطح روستاها می‌سپارند و سعی در وارد نمودن سایر زنان به حوزه کسب و کار و توسعه فضای کسب و کار و کارآفرینی در کشور دارند. 

مواردی که در سیاست‌گذاری کارآفرینی در هند مورد توجه قرار گرفته است، عبارتند از:

1. حساس کردن، ترویج و تهییج کارآفرینی در بین مردم
2. ایجاد و پرورش کارآفرینی
3. پرورش کارآفرینی
4. قدردانی و بزرگداشت کارآفرینی
5. نهادینه سازی جنبش کارآفرینی

بر اساس سیاست های کلان تدوین شده، برنامه هایی به شرح زیر ارائه شده است:

1. ترویج کارآفرینی از طریق رسانه های الکترونیکی و مکتوب
2. معرفی کارآفرینی در نظام آموزشی در سطوح مختلف برای آماده سازی دانش آموزان برای کارآفرینی از طریق بهبود مهارت‌ها، دانش و استعداد کارآفرینی
3. تمرکز خاص بر معرفی کارآفرینی به بعنوان موضوع اصلی در دانشکده‌های مهندسی و سایر نهادهای فنی برای ترویج و توسعه شرکت‌های متنی بر فناوری از طریق توسعه مراکز رشد.
4. افزایش تعداد کارآفرینان از طریق منظور نمودن گروه های مختلف زنان، اقلیت ها، طبقات و گروه‌های مختلف و گروه های محروم.
5. ترغیب و پرورش کارآفرینی اجتماعی
6. ارتقای یک اکو سیستم برای تسریع کارآفرینی، افزایش سرعت انتقال اطلاعات
7. افزایش دسترسی به منابع مالی برای کسب و کارهای در حال ظهور، رشد شرکت ها، فن آفرینان و شرکت های خرد
8. تقدیر از موفقیت کارآفرینان و سازماندهی جوایز، ایجاد کنسرسیوم کارآفرینان جوان و ...
9. ایجاد ساختار سازمانی مناسب برای حمایت و ترویج از جنبش کارآفرینی.

بخش یازدهم حمل و نقل شهری

عملکرد کارآمد کلانشهرها به وجود یک سیستم حمل و نقل کارآمد بستگی دارد. در بسیاری از کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه به خصوص در آسیای جنوب­شرقی، چین، هند و بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، با رشد سریع تقاضا در حمل و نقل شهری و پیشی گرفتن آن از ظرفیت سیستم حمل و نقل، حجم بالایی از ازدحام در شهر اتفاق می­افتد که بر روند توسعه اقتصادی آن منطقه تاثیر منفی خواهد داشت

در برخی موارد، کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه از مزایای حمل و نقلی قابل توجهی نسبت به شهرهای کشورهای توسعه یافته برخوردار می‌­باشند. برای مثال به نسبت کشورهای توسعه یافته، معمولاً شهروندان کشورهای در حال توسعه کمتر به اشکالی از حمل و نقلی متکی هستند که محیط زیست را آلوده کرده و یا دولت برای آن‌ها یارانه پرداخت می‌­کند. همچنین در اینگونه شهرها شرایط بگونه‌­ای است که شهروندان در استفاده از روش‌های گوناگون حمل و نقل آزادتر هستند. به عنوان مثال، پیاده­روی قریب به دو­سوم کل سفرها در شهرهای بزرگ آفریقایی نظیر دارالسلام را به خود اختصاص داده است. همچنین مجموع سفرهای پیاده و با دوچرخه حدوداً بین ۴۰ تا ۶۰ درصد کل سفرها در شهرهای بزرگ شبه قاره هند را تشکیل می­دهد.

این نکته بایستی مدنظر قرار گیرد که با وجود بسیاری از شباهت‌ها مابین کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه، سطح موتوریزه شدن و سهم گونه‌های مختلف حمل و نقل مابین آن‌ها به طور گسترده­ای متفاوت است. برای مثال در کشورهای آمریکای لاتین تعداد کمی از مردم از دوچرخه استفاده کرده و در مکزیک، آرژانتین، اوروگوئه و برزیل یک سوم از ساکنین شهری اتومبیل شخصی دارند. این امر به طور مشخصی با کشورهایی نظیر چین یا هند متفاوت است. در این کشورها، مود اصلی حمل و نقل، دوچرخه بوده و درصد بسیار کمی از شهروندان از حمل و نقل عمومی استفاده کرده و یا اتومبیل شخصی دارند. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که به منظور طراحی و برنامه‌ریزی جهت ایجاد و یا توسعه سیستم حمل و نقل برای یک کلانشهر خاص، تحلیل الگوهای حمل و نقلی موجود و مختص آن شهر بایستی جزو مولفه‌های اصلی مطالعه باشد .

بخش دوازدهم- توریسم شهری

کشور هند که در سال‌های اخیر رشد بالای تولید ناخالص ملی و نیز رشد سریع حجم صادرات را تجربه کرده، هم‌اکنون در جمع ده قدرت برتر صادراتی جهان قرار دارد. ضمن آنکه پیش‌بینی می‌شود در صورت استمرار روند رشد اقتصادی فعلی هند، این کشور بتواند تا سال ۲۰۳۰، در جمع سه کشور برتر جهان به لحاظ تولید ناخالص ملی قرار گیرد. در عین حال در دهه اخیر، سیاست‌گذاران ارشد اقتصادی هندوستان منبع جدیدی را برای تغذیه بیشتر رشد اقتصادی بالای این کشور کشف کرده‌اند؛ توسعه توریسم.

رشد سریع توریسم در شبه قاره هند از سال ۲۰۰۰ به بعد، باعث شده است که هم‌اکنون بالغ بر هفت درصد از مشاغل این کشور یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفری، به طور مستقیم و یا غیرمستقیم با توریسم مرتبط باشند. همچنین انتظار می‌رود که رونق توریسم باعث بهبود ذهنیت شهروندان خارجی نسبت به هند شده و راه این کشور را برای ورود به کلوپ قدرت‌های مهم اقتصادی- سیاسی جهان هموارتر کند.

روزنامه آمریکایی یو.اس.ای.تودی، در مجموعه‌ای از مقالات که پیرامون رشد توریسم در هند منتشر کرده، به بررسی ابعاد مختلف صنعت توریسم در این کشور پرداخته است.

 روند توسعه سریع توریسم در هند  که از اوایل سال ۲۰۰۰ شروع شد، هم‌اکنون همه شبه قاره هند را فرا گرفته است. در بازه زمانی پنج ساله بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷، تعداد بازدیدکنندگان خارجی از هند به میزان ۸۰ درصد رشد داشت. برنامه تبلیغاتی گسترده برای توسعه صنعت توریسم با شعار "هند شگفت انگیز" (Incredible India )، سردمدار این انقلاب توریستی بود و توانست در طول چند سال اخیر، تصویر بین‌المللی هند را از کشوری مبتلا به فقر و جنگ‌زده، به تصویر مقصدی لبریز از فرهنگ و سنتی سرزنده و شاد همراه با زیرساخت‌های توریستی، برای سپری کردن تعطیلات رویایی تغییر دهد.

«هند شگفت‌انگیز» شعار تبلیغی کلیدی فعالان توریسم هندوستان که گردشگران را از سرتاسر جهان به این کشور می‌کشاند، دربردارنده «نتایج شگفت‌انگیزی» برای خود فعالان توریسم هند هم بوده است. چرخ توریسم هند که توسط پروازهای بدون وقفه از اروپا و آمریکای شمالی می‌چرخد، هنوز هم در حال توسعه و ایجاد بازارهای جدید بوده و برنامه‌هایی مانند توسعه حمل و نقل هوایی داخلی ارزان‌قیمت، باعث شده است خود هندی‌ها هم بتوانند بیشتر مسافرت کنند و به رشد گردشگری در این کشور شتاب بیشتری ببخشند.

علاوه بر این، هند سرزمین تناقض‌هاست، از سواحل بکر و دست‌نخورده تا کوهستان‌ها و دره‌های حاصل‌خیز و جنگل‌های بارانی و صحرا. این کشور تقریبا برای هر نوع سلیقه گردشگری، شامل اکوتوریسم و طبیعت‌گردی، ماجراجویی، ساحلی و فرهنگی مناسب است. توسعه صنعت توریسم توسط آژانس‌های دولتی مرکزی و منطقه‌ای طرح‌ریزی و اجرا شده است. هر چند مسائلی مانند ناکافی بودن زیرساخت‌های حمل و نقل و سطح بهداشت پایین در برخی مناطق هند، بعضا موجب آزار گردشگران می‌شود.

از تعطیلات لب ساحل تا سفر به مکان‌های مقدس، سفر به هند اشکال گوناگون و تأثیرات متفاوتی دارد. ذاتا صنعت توریسم فواید زیادی هم برای کشور مقصد و هم خود مسافرین دارد. براساس آمارهای سازمان بین‌المللی گردشگری، تخمین زده می‌شود که هم‌اکنون مسافرت و توریسم، بالغ بر هفت درصد از کل اشتغال را در کشور یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفری هند به خود اختصاص داده باشد. جدا از تاثیر اقتصادی، یک صنعت توریسم سالم می‌تواند پیامدهای مهم و گسترده‌ای در تأثیرگذاری بر وضعیت زیرساخت‌هایی مانند حمل و نقل و نیز محیط‌زیست یک کشور داشته باشد.

نقش کلیدی وزارتخانه توریسم در هند

هم‌اکنون صنعت توریسم  بزرگ‌ترین صنعت خدماتی در هند است، آمارهای دولت هند نشان می‌دهد که توریسم ۶/۲ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۷/۷ درصد از اشتغال این کشور را به خود اختصاص داده است، انجمن مسافرت و توریسم هند پیش‌بینی می‌کند که این صنعت در هند به رشد خود با سرعت مطلوبی ادامه خواهد داد. اساسا «وزارت توریسم» هند، نیروی محرکه اصلی در پس رشد این صنعت در هند است و این وزارتخانه بیشتر اقدامات بزرگ و خطیر مرتبط با صنعت توریسم را بر عهده دارد.

مهم‌ترین زیرمجموعه وزارتخانه توریسم هند، "موسسه همکاری برای توسعه توریسم" (TDC ) است که هم‌اکنون نیرویی پیشتاز در توسعه توریسم هند محسوب می‌شود. این موسسه از سوی دولت هند در سال ۱۹۶۶ برای توسعه و مدیریت ملی توریسم تاسیس شد، اما شکوفایی فعالیت‌های آن به دو دهه اخیر مربوط می‌شود. این نهاد مسئول کلیه برنامه‌های بازاریابی کلان صنعت توریسم هند است که برنامه تبلیغاتی "هند شگفت‌انگیز" را نیز شامل می‌شود. ماموریت این نهاد دولتی، در یک جمله عبارت است از: معرفی هند در سطح بین‌المللی به عنوان یک مقصد توریستی جذاب و دیدنی.

این موسسه در طول دهه ۱۹۸۰ با استفاده از فرمول اعمال سیاست ملی در صنعت توریسم و ایجاد همکاری مالی برای سرمایه‌گذاری بر پروژه‌های توریستی قدرت گرفت. در سال ۱۹۸۸ دولت طرح جامعی به منظور دستیابی به رشد دائم در صنعت توریسم را برنامه‌ریزی کرد و بالاخره تمرکز ویژه مدیران ارشد اقتصادی در کنار همکاری مقامات سیاسی بلندپایه هند و نیز تلاش دیپلمات‌های هندی برای ارتقای وجهه هند در سطح بین‌المللی، باعث شد که از سال ۲۰۰۰ به بعد صنعت توریسم در هند رونق روزافزونی بگیرد.

هر ایالتی در هند، TDC مختص خود را دارد که هزینه‌های آن توسط دولت محلی همان ایالت تامین می‌شود و مدیریت زیرساخت‌ها و امکانات مرتبط با توریسم را در آن ایالت بر عهده دارد. وظایف این نهاد شامل تخمین ظرفیت مورد نیاز برای اسکان و نیز ارائه خدمات حمل و نقل به توریست‌ها در سال‌های آینده، ایجاد مراکز خدمات‌رسانی و راهنمایی برای گردشگران و نیز تلاش برای معرفی مناسب جاذبه‌های هند در سطح جهان است. همچنین TDC وظیفه برنامه‌ریزی برای برگزاری منظم نمایشگاه‌های مرتبط با توریسم و ارائه آموزش به کارکنان مراکزی را برعهده دارد که به طور مستقیم با توریست‌های خارجی سر و کار دارند؛ از کارکنان هتل‌ها گرفته تا کارکنان مناطق دیدنی تاریخی، کارکنان بخش حمل و نقل شهرهای توریستی و امثالهم.

این سازمان دولتی، علاوه بر آنکه نقش بازاریابی و مشاوره برای شرکت‌های فعال در حوزه توریسم را بازی می‌کند، وظیفه هماهنگ‌سازی استراتژی‌های توسعه توریسم هند را با برنامه‌های موسسه ملی ورزش‌های آبی، موسسه ملی اسکی و کوهنوردی هند و نیز چند موسسه ملی ورزشی و تفریحی دیگر بر عهده دارد.

بازاریابی توریستی در چارچوب برنامه تبلیغاتی بزرگ «هند شگفت‌انگیز»

برنامه هند شگفت‌انگیز (Incredible India ) که توسط وزارت توریسم هند راه‌اندازی شده، در نظر دارد که تبلیغات موثری را در سطح جهان به نفع توریسم هند سازمان‌دهی کند تا نوعی شهرت اسمی به نام هند به عنوان کشوری جذاب برای گردشگری بدهد.

هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین و بارزترین قسمت‌های این برنامه تبلیغاتی، به انتشار منظم تبلیغاتی در مورد جاذبه‌های توریستی هند در نشریات مشهور ایالت متحده آمریکا و نیز کشورهای اروپایی مربوط می‌شود. همچنین راهنمای مسافرت چند صفحه‌ای شامل اطلاعات اساسی در مورد منابع طبیعی و مکان‌های تاریخی کمتر شناخته‌شده هند نیز به صورت منظم در نشریات پرمخاطب کشورهای مختلف درج می‌شود و در مورد جذابیت‌های انواع متفاوت توریسم که هند به دنبال گسترش آن‌ها است، توضیح می‌دهد.

نکته مهم دیگر در مورد روند توسعه توریسم در هند از سال ۲۰۰۰ به بعد، آن است که هزینه‌های پرداخت‌شده توسط گردشگران خارجی بازدیدکننده از هند در هر سال، با سرعتی حدودأ دو برابر نسبت به نرخ رشد تعداد گردشگران رشد داشته است. این مسأله به معنای رشد سریع میانگین پولی است که هر گردشگر در بازدید از هند هزینه می‌کند و یکی از عوامل آن به تمرکز روزافزون برنامه‌های بازاریابی توریسم این کشور بر گردشگران طبقه پردرآمد و طبقه متوسط رو به بالا مربوط می‌شود.

وزارت توریسم هند برای تکمیل برنامه‌های توسعه توریسم خود، در خارج از مرزهای این کشور ۱۴ دفتر ایجاد کرده است، همچنین این وزارتخانه به دنبال عملی کردن استراتژی «بازار منسجم» است که شامل تبلیغات رسانه‌ای، نمایش‌ها و بازارهای خیابانی و تبلیغات مشترک با آژانس‌های مسافرتی تاییدشده توسط دولت و برگزارکنندگان تورها می‌باشد.

در سال ۲۰۰۲ وزارت توریسم هند، نقطه عطف خطیر و سرنوشت‌سازی را معرفی نمود، حملات تروریستی یازده سپتامبر نوعی کسادی و سرخوردگی جهانی را در سیستم مسافرت هوایی ایجاد کرد و هنگامی که اقتصاد و مسافرت دوباره به وضعیت قبلی برگشت، وزیر توریسم هند «آمیتاب کانت»، تلاش جسورانه‌ای برای هدایت این موج جدید و رونق دوباره آن داشت، وی با هدایت توریسم داخلی و توسعه دفترها و بنگاه‌های توریستی در خارج از کشور، یک نشان و برند تبلیغاتی ملی برای ترغیب بازدیدکنندگان خارجی ایجاد نمود. با تمرکز بر امکان تجربه‌های منحصربه‌فرد و بی‌نظیر در مقابل توجه به بناهای یادبود و ساختمان‌های تاریخی، برنامه‌های تبلیغاتی وزارت توریسم هند، توانست این کشور را به عنوان مقصدی مناسب برای سلیقه‌های مختلف گردشگران معرفی کند، از طرفداران سفرهای ماجراجویانه گرفته تا توریست‌هایی که عمدتا به دنبال خرید کالاهای جذاب و متنوع هستند و یا توریست‌های دوستدار استفاده از چشمه‌های طبیعی آب گرم.

توریسم هند به عنوان صنعتی خوش‌آتیه

از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۸، میزان گردشگران خارجی که به این کشور وارد شده‌اند با رشد ۱۳۴ درصدی همراه بود. همچنین در همین زمان درآمد ارزی حاصل از گردشگران خارجی هم رشد بیش از سه برابری را تجربه کرد. البته با آغاز رکود جهانی در سال ۲۰۰۹، میزان ورود گردشگران خارجی به این کشور سه درصد کاهش یافت، هر چند که در همان سال گردشگری داخلی هند ۱۵/۵ درصد نسبت به سال قبلش رشد داشت و باعث شد مجموعه صنعت توریسم هند (شامل گردشگری خارجی و نیز گردشگری داخلی) معادل شش درصد رشد داشته باشد. این در حالی است که پس از آغاز رکود جهانی، درآمد صنعت توریسم در اکثر مناطق جهان کاهش محسوسی داشته است.از طرف دیگر خود هندی‌ها به صورت روزافزونی از مناطق مختلف کشورشان بازدید می‌کنند و لذا در شرایط رکود اقتصادی جهانی که مانع از رشد تعداد توریست‌های خارجی شده، توریسم داخلی به رشد این صنعت در هند کمک می‌کند.

منفعت دیگر توسعه توریسم، در قالب ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌هایی مثل ساخت‌وساز هتل‌ها، بهبود کیفیت فرودگاه‌ها، و سیستم حمل و نقل زیرزمینی نمود دارد. برای نمونه افزایش شدید تعداد توریست‌های بازدیدکننده از دهلی در سال ۲۰۱۰، باعث شد که دولت مرکزی هند ضرب‌العجلی برای افتتاح خطوط جدید سیستم متروی دهلی از سوی دولت محلی این شهر تعیین کند. دولت محلی دهلی موفق به  انجام این کار شد و به هزاران توریسم با سیستم حمل و نقل پیشرفته خود خوش‌آمد گفت.

علاوه بر این، کشور هند با کسب درآمد ۱۸ میلیارد دلاری، در صدر جدول کشورهای فعال در حوزه توریسم پزشکی جهان در اسل ۲۰۱۳ قرار گرفت. هند در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مراکز توریسم پزشکی جهان است که توانسته با خدمات پزشکی و درمانی که ارائه می‌دهد‌، در کنار مناظر طبیعی بکر و کم‌نظیر خود گردشگران زیادی را جذب کند. البته افزایش هزینه‌های درمانی و توریستی در کشورهای دیگر‌، از جمله مصر که توریسم پزشکی قوی دارد‌، در پیشرفت توریسم پزشکی هند نقش داشته است. مصر این روزها به خاطر بحران سیاسی و اهمال‌کاری مسؤلان این کشور در رتبه‌های پایین‌تر فهرست قرار دارد.

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی هند این روزها میزبان تعداد زیادی از مسافران عرب است. هند برای پیشتازی در این زمینه‌، مترجم‌هایی را هم در بیمارستان‌ها برای گردشگران کشورهای عربی در نظر گرفته است تا مراحل درمان‌ به راحتی و رزرو بلیط و هتل از داخل بیمارستان انجام شود. هند موفق شد در فهرست کشورهای جذاب توریستی جهان قرار بگیرد و به این ترتیب به یک مقصد توریستی رقیب مصر‌، ترکیه و تعدادی از کشورهای اروپایی تبدیل شود. این کشور پس از اینکه توانست سهم بزرگی از گردشگری جهان را به خود اختصاص دهد‌، براساس آمار سازمان جهانی گردشگری از نظر درآمد توریستی‌، در رتبه چهل و یکم جهان ایستاد. این در حالی است که از نظر درآمد کل گردشگری رتبه ۱۶ را دارد. مهم‌تر از آن این‌ است که هند در حال حاضر رتبه اول میانگین درآمدزایی هر گردشگر را در جهان به خود اختصاص داده است. به گزارش شبکه «الیوم السابع»، هند موفق شد گردشگرانی را که در سفرهای خود به راحتی پول خرج می‌کنند، به بازدید از این شبه جزیره اعجاب انگیز ترغیب کند. به طوری که درآمد کل گردشگری هند از این منبع در سال ۲۰۱۳ به ۱۸ میلیارد دلار رسید و هر گردشگر به طور متوسط ۸/۶ میلیون دلار در هند خرج کرد. این در حالی است که در کشور مصر به عنوان یکی از رقیبان بزرگ گردشگری هند در سال ۲۰۱۳ هر گردشگر فقط ۵.۹ میلیون دلار درآمد زایی پول خرج کرده است. البته می‌توان این موفقیت را نتیجه کاهش شدید قیمت‌ها و کاهش میانگین هزینه‌های هرگردشگر و به دنبال آن تنوع محیطی، فرهنگی و تمدنی و همچنین مراکز درمانی هند دانست چراکه که مسافران ترجیح دادند مدت زمان بیشتری ما بین یک تا دو هفته و حتی بیشتر را در هند اقامت کنند. هند تاکنون تعداد زیادی از کاخ‌های تاریخی و مناطق باستانی خود را به هتل‌هایی با حال و هوای تاریخی تبدیل کرده است تا به خوبی تمدن با سابقه این سرزمین را به رخ جهانیان بکشد. هند در یک دهه گذشته در میان ۳۶ کشور پرآمد توریستی جهان در رتبه شانزدهم قرار گرفت. البته برخی از کارشناسان براین باورند که این موضوع ارتباط مستقیمی با کاهش ارزش پول هند(روپیه) دارد. گردشگری هند تسهیلات ویژه خود در زمینه اعطای ویزا را در اختیار مسافران ۱۸۰ کشور جهان قرار می‌دهد تا درگاه‌های زمینی‌، هوایی و دریایی این کشور میزبان تعداد بیشتری گردشگر باشد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا چند سال آینده هند با افزایش حجم درآمدهای توریستی خود رتبه دهم جهان را به راحتی به دست آورد. بسیاری از گردشگران خارجی هند از دیگر قاره‌ها به این کشور می‌آیند تا در ماه‌های ژوئن تا سپتامبر شاهد باران‌های موسمی این منطقه باشند. این دوره منطبق با تعطیلات تابستانی کشورهای خشک و بیابانی حوزه خلیج فارس است.

بخش سیزدهم- مدیریت پسماند شهری

به نقل از شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی، شهروندان هندی بقایای غذای خود را در محفظه‌های ویژه‌ای می ریزند تا با تجزیه آن گاز لازم برای تهیه غذای بعدی نیز تأمین شود. در این محفظه نوعی باکتری که در معده گاو نیز وجود دارد، فعال است و با تخمیر و تجزیه بقایا و پس ماندهای غذایی، گاز مصرفی خانه‌ها را تامین می کند. هزینه نصب این محفظه تأمین گاز برای هر خانه چهارصد دلار اعلام شده است که افزون بر تولید گاز، از هدر رفتن پسماند های غذایی و آلودگی محیط زیست جلوگیری می‌کند و از دیگر سو از شیرآب و موادی که دیگر قابلیت تخمیر ندارند، به عنوان کود در زمین‌های کشاورزی استفاده می شود، بیش از بیست هزار خانه در ایالت کرالا از این دستگاه‌ها نصب کرده‌اند و پولی که از نصب این دستگاه‌ها به شرکت سازنده داده می شود از محل صرفه جویی خانوارها از مصرف انرژی های معمولی تأمین می شود.

شرکت سازنده این فناوری همچنین از زباله ها و پسماند‌ها برای تامین گاز لازم برای تولید برق نیز استفاده    می کند.

منابع:

  -  گزارش کلان‌شهرها و چالش‌های حمل و نقل، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، ۱۳۸۹.

  -  لطفعلی پور، محمدرضا و همکاران (۱۳۹۰)، شیوه های نوین تامین مالی پروژه های توسعه شهری هند، مجموعه مقالات سومین کنفرانس توسعه نظام مالی در ایران، تهران.

  -  توفیق، فیروز (۱۳۸۳)، تجربه چند کشور در برنامه ریزی با تاکید بر تجربه شوروی سابق، فرانسه، هند، کره جنوبی، موسسه  عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران.

  -  ثنایی پور، هادی (۱۳۹۳)، سیاست‌های کارآفرینی در جهان. کمیسیون کارآفرینی و کسب‌ ‏و کار مجمع تشخیص مصلحت نظام.

  -  Vaidya, C. and Vaidya, H. (۲۰۰۸)) Creative Financing of Urban Infrastructure in India through Market-based Financing and Public-Private Partnership Options) ۹th Metroplotian Congress, Sydney, from www.niua.org/present_series/syndey/sydney_paper.pdf.

  -  https://www.fa.wikipedia.org

  -  http://www.mashreghnews.ir/fa/news/۳۸۸۹۵۷

  -  http://www.nosazionline.ir/?p=۵۸۴۳

  -  https://www.share.america.gov

  -  http://www.alef.ir/vdcfm۰dyxw۶dtea.igiw.html?۱۵۲۷۳۰

  -  http://www.vista.ir/article/۲۲۰۸۲۳

  -  http://www.tarabaranmag.ir/ModuleDefinitions/NewsArticles/ViewArticle.aspx?ArticleId=۸۲۰

  -  http://www.isna.ir/fa/news/۹۳۰۵۲۳۱۱۸۲۸

  -  http://www.tabnak.ir/fa/news/۱۳۱۷۲۶