بانک اطلاعات مدیریت شهری کشور آذر بایجان

بخش اول- مشخصات آماری

آذربایجان، بزرگ‌ترین کشور منطقه قفقاز و در گذرگاه اروپا و آسیای شمال‌غربی و در کنار دریای مازندران است. پایتخت آن باکو است. کشورهای ایران در جنوب، ارمنستان و ترکیه در غرب، گرجستان در شمال‌غربی و روسیه در شمال آذربایجان قرار دارند. همچنین این کشور دارای مرز آبی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در کنارهدریای مازندران است. جمعیت آذربایجان درسال ۲۰۱۵میلادی برابر ۹.۵۳۳.۷۱۳ نفر برآورد شده است. آذربایجان دارای میراث فرهنگی باستانی و تاریخی است و اولین کشور با اکثریت مسلمان است که دارای اپرا و تئاتر شده ‌است. جمهوری دمکراتیک آذربایجان که در ۱۹۱۸ تأسیس شد، در ۱۹۲۰ به اتحاد شوروی، ضمیمه شد. آذربایجان در ۱۹۹۱ استقلال خود را بازیافت. اندکی بعد، در جریان جنگ قره‌باغ کوهستانی، همسایه‌اش ارمنستان، قره‌باغ کوهستانی، مناطق پیرامون آن و مناطق درونی کرکی، یوخاری اسکیپارا، برخودارلی و سفولو را اشغال کرد.

بخش دوم- مناطق شهری

بر اساس آمار سال ۲۰۱۲، رشد جمعیت در جمهوری آذربایجان در حدود ۳۸ درصد می‌باشد. همچنین بر اساس آمار سال ۲۰۰۰ کمتر از ۱ درصد مبتلا به ایدز در جمهوری آذربایجان وجود دارد و در سال ۱۹۹۹، کمتر از ۱۰۰ نفر در اثر ابتلا به این بیماری جان سپردند. براساس آخرین اطلاعات اعلام شده جمعیت جمهوری آذربایجان تا اول ماه جولای سال ۲۰۰۱ میلادی ۸ میلیون و ۱۱۳ هزار نفر می‌باشد. ۴ میلیون و ۱۳۸ هزار نفر در شهرها و ۳ میلیون و ۹۱۵ هزار نفر در روستاها زندگی می‌کنند.

جمهوری آذربایجان بیش از ۶۵ شهر و شهرک دارد و شامل دو جمهوری خودمختار نخجوان با مساحت ۵۵۰۰ کیلومتر و جمعیت ۲۹۵۰۰۰نفر و قره‌باغ ‌کوهستانی با مساحت۴۴۰۰ کیلومترمربع و جمعیت ۱۸۸۰۰۰نفر است.

جمهوری آذربایجان به ۵۹ بخش و یک جمهوری خودمختار تقسیم شده ‌است. جمهوری خودمختار نخجوان دارای هفت بخش است و بدین ترتیب، این کشور جمعاً ۶۶ بخش دارد.

شهرهای علی بایراملی، لنکران، آستارا، ماساللی، بیله‌سوار، شاماخی، گنجه، شکی، جلیل‌آباد، سلیان، صابرآباد، فضولی، ایمیشلی، قبا، قاضی محمد، گوی چای، یولاخ و نفت چالا، از شهرهای مهم این جمهوری به شمار می‌آیند. باکو پایتخت این کشور تقریباً ۲ میلیون نفر جمعیت دارد و در جنوب‌غربی شبه‌جزیره آبشرون در کنار دریای خزر واقع شده است. در خصوص وجه تسمیه باکو گفته شده است که از کلمه فارسی بادکوبه گرفته شده است؛زیرا در این شهر، بادهای شدیدی همیشه در حال وزیدن است. باکو با بهره‌گیری از درآمد صنعت نفت، رشد زیادی داشته است تا جایی که برج‌ها و دکل‌های چاه‌کنی نفت، شهر را احاطه کرده‌اند. به طور کلی می‌توان گفت پایتخت آذربایجان، شهری پاکیزه و تمیز است که در هر جایی از آن ساختمان‌سازی، بازسازی و توسعه، به‌وضوح دیده و احساس می‌شود. در همین حال، نماهای بیرونی ساختمان‌های شهر باکو نیز ترمیم شده و با نورپردازی‌های زیبا، نمای خاصی در شب از آنها به چشم می‌خورد. اکثر ساختمان‌های باکو، با معماری آلمانی در سالیان دهه ۴۰ و ۵۰ ساخته شده که نماهای بیرونی آن کاملاً بازگوکننده قدمت تاریخی آن است. قیمت کالا و محصولات مصرفی در شهر باکو بسیار گران و در برخی کالاها قیمت آنها با برخی کشورهای اروپایی، برابری می‌کند. در هر صورت، کشور آذربایجان با اقتصاد نفتی رو به رشد است و تقریباً به یک کشور کاملاً مصرفی تبدیل شده است. باکو یکی از جذاب‌ترین و شلوغ‌ترین بنادر در کل شوروی سابق بوده و صادرات ‌کالاهای ‌حیاتی ‌و مهمی ‌چون‌ نفت، چوب، غله و پنبه،‌ هنوز هم در آن جریان دارد.

از دیگر شهرهای بزرگ این جمهوری، شهر بندری سومگائیت است که با جمعیتی حدود ۲۳۴۰۰۰ نفر در ۳۵ کیلومتری شمال‌غربی باکو قرار دارد و در حال حاضر مرکز صنایع، فولاد و پتروشیمی است.

منطقه شیروان، منطقه توسعه‌یافته از نظر صنعت و کشاورزی آذربایجان در دشت‌های شیروان واقع است. ایستگاه هیدروالکتریک مینگه چویر، در این منطقه قرار دارد. این ناحیه دارای محصولات کشاورزی از جمله کتان، انگور و میوه است. منطقه گنجه و قزاق، در مرکز ماورای قفقاز قرار دارد. این منطقه دارای اوضاع مساعدی برای حیات انسانی و کشاورزی است. جاده‌ها و مسیرهای تجاری، از این منطقه می‌گذرد، این منطقه یک مرکز صنعتی مهم با صنایع غذایی، مهندسی و شیمیایی است.

بخش سوم- منابع اقتصادی

طبق آمار به‌دست آمده در سال ۲۰۱۳ سهم عمده‌ای از بودجه اقتصادی شهرهای این کشور در بخش صنعت ۴/۸۸%، در ساختمان ۹/۷۱%، در کشاورزی ۸/۹۹%، در تجارت ۲/۹۹% و در حمل‌ونقل ۴/۷۱% توسط بخش خصوصی تأمین می‌شود. این شاخص‌ها نشان‌دهنده موفقیت برنامه‌های خصوصی‌سازی اقتصادی بوده است. از سال ۲۰۰۳ تا کنون، نرخ برابری منات در برابر دلار تقویت شده و پول ملی، از قدرت باثباتی برخوردار شده است. در سال ۲۰۰۷ در آذربایجان حدود ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در مناطق شهری صورت گرفته که در منطقه بی‌سابقه بوده است.

شهر باکو با بیش از ۴۰۰ برج اداری و مسکونی سر برافراشته یا در حال ساخت سهم عمده‌ای در تأمین منابع اقتصادی کشور داشته و ضمن آن که چهره آن نسبت به سال‌های آغازین دهه ۱۹۹۰ کاملاً دگرگون شده امروزه به مرکز سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی و دولت‌های متعدد غربی، بدل شده است.

آذربایجان به ۱۰ ناحیه اقتصادی تقسیم شده و هر ناحیه اقتصادی شامل چند بخش می‌باشد. نواحی اقتصادی جمهوری آذربایجان طبق شکل ذیل می‌باشند:

بخش چهارم- نظام برنامه‌ریزی شهری

عمده برنامه‌ریزی‌های شهری در آذربایجان بر دو محور به شرح زیر متمرکز است:

• معماری سبز: برنامه‌ریزی درست جدید پایدار

در آغاز قرن ۷۰ در زمینه معماری سبز راه خود را بیشتر تغییر داده است. مسائل پیچیده تحت آثار شهرسازی سبز فراتر از روش‌های سنتی، نظریه معماری سبز و نگرانی‌های خود را با چشم‌انداز چند رشته‌ای بوده است. اصطلاح معماری سبز مرزهای خود را بزرگ کرده و زیرساخت، فناوری، محیط‌زیست، سیستم‌های شبکه هنر در یک ترکیب دیدگاه‌ها قرار گرفته است.

برنامه‌ریزی پایدار شهری، مجموعه‌ای از ایده‌ها و چارچوب زمینه جدید را برای طراحی شهری و شهرسازی می‌سازد. شیوه و عملکرد بر اساس پژوهش‌محور بودن و تدارکات متمرکز است. شهرسازی سبز، اورژانسی از برنامه‌ریزی و طراحی است که در آن نیروهای مسلط بر طراحی شهری، ویژگی‌های چشم‌انداز و بوم را به‌عنوان ساختارهای معماری و زیرساخت در نظر می‌گیرند. امروزه، معماری سبز از شهرستان به‌عنوان یک محصول فرهنگی استفاده می‌کند، بسیاری از سایت‌های شهری مدت‌هاست که میزان تمرکز ساکنان خود را به حومه غیرمتمرکز از دست داده‌اند. به جای فرم سنتی، فرم متراکم شهری، ساختار شهری آذربایجان را شکل داده است.

• برنامه‌ریزی شهر پایدار چندمنظوره مجتمع در مناطق صنعت

 طراحی جدید استراتژی برای اصلاح سایت‌های بی‌سرپرست صنعتی در سال‌های اخیر با تمرکز بر پایداری، کیفیت و چندساختاری با توجه به تاریخی، اجتماعی و اقتصادی و جنبه‌های فرهنگی از فضا ابداع شده است. در آغاز تحول قرن ۷۰ تبدیل مناطق صنعتی به فضاهای زنده شهری، از مسائل محبوب برای معماران ناظر، معماران، برنامه‌ریزان شهری و طراح سایت‌های صنعتی متروک بوده است. یک پتانسیل برای جامعه و محیط‌زیست به‌منظور ایجاد فضاهای جذاب در بافت شهری و تبدیل زمین بزرگ به لحاظ اجتماعی، فرهنگی، به فضاهای زیست‌محیطی بادوام وجود دارد. مرکز چندمنظوره Aglepeler در باکو در راستای نیل به چنین سیاستی، راه‌اندازی و اجرا شده است.

بخش پنجم- رشد و توسعه شهری

پیشرفت و توسعه‏ صنعت نفت باکو در قرون ۱۹و۲۰ میلادی، سریع و بارز بود، دایره‏ تأثیرات ثروت حاصل از این صنعت، آن چنان وسیع بود که تمامی ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این شهر و حتی کل منطقه‏ قفقاز را فراگرفت. سرعت موجود در پیشرفت صنایع نفتی، روند تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باکو را نیز شتاب بخشید. باکو بر اثر اکتشافات نفتی و درآمدهای حاصل از آن، به‌مرور به یکی از پرجمعیت‏ترین شهرهای قفقاز تبدیل شد. نفت، باعث شکل‌گیری میلیونرهای نفتی، تغییر بافت و ترکیب قومی و جمعیتی شهر و نزاع‌های حاصل از آن و ظهور طبقات و سندیکاهای کارگری جدید شد که در رخدادهای منجر به انقلاب ۱۹۱۷ و حوادث بعدی، نقش بارزی ایفا نمودند.

 با گسترش صنایع نفتی در باکو، رفته‌رفته بر وسعت این شهر افزوده شد. این در حالی بود که تراکم جمعیتی نیز در این شهر افزایش پیدا می‏کرد. جمعیت باکو در سال ۱۸۰۷م. ۴۵۰۰ نفر بود، این رقم در سال ۱۸۵۹م. به ۱۳۰۰۰ نفر، در سال ۱۸۸۶م. به ۴۵۰۰۰ نفر، در سال ۱۸۹۰م. به ۱۰۵۰۰نفر، در سال ۱۸۹۷م. به ۱۱۱۹۰۰ نفر، در سال ۱۹۰۹م. به ۲۲۲۷۰۰ نفر و سرانجام در سال ۱۹۲۰م. به ۳۱۲۷۰۰ نفر صعود کرد. وسعت یافتن باکو و افزایش چشم‏گیر جمعیت آن و ارتباط این دو با توسعه‏ صنایع نفتی شهر، امر کاملاً بدیهی بود که هر کس با اندکی تأمل می‏توانست بدان پی ببرد.

باکو در قرون ۱۹ و ۲۰ میلادی یک شهر کاملاً صنعتی محسوب می‏گشت که اصلی‏ترین نمود آن، صنایع نفت بود. ثروت حاصل از این صنعت، نه تنها بر وسعت و جمعیت این شهر افزود، بلکه زمینه را برای توسعه‏ سایر صنایع فراهم ساخت. در این بین، طبقه‏ میلیونرهای تازه به عرصه رسیده‏ باکو نقش بسزایی را ایفا ‏نمودند. گویا آنها خود را در قبال سرنوشت شهرشان مسئول می‏پنداشتند و توسعه‏ هر چه بیشتر سایر صنایع در این شهر و ایجاد اشتغال برای کارگران آن را وظیفه‏ خود می‏دانستند. بدین ترتیب تأثیرات ثانویه‏ صنایع نفتی در حیات اجتماعی شهر باکو هویدا گردید. ثروت نفت، در اختیار یکی از برجسته‏ترین نمایندگان طبقه‏ نوظهور میلیونرهای نفتی قرار گرفت و این ثروت نه در جهت منافع شخصی بلکه در جهت خدمت به جامعه به کار بسته ‏شد. کارخانجات نساجی با ظرفیت بالای اشتغال‏زایی ایجاد گشت و مشکل بی‏کاری از شهر باکو رخت بربست. در این میان تمامی تغییرات به نفع مسلمانان رقم می‏خورد. نخست اینکه جمعیت بی‏کار اکثراً مسلمان شهر صاحب شغل شدند و دوم اینکه با مهاجرت مسلمانان تاتار به باکو درصد جمعیت مسلمانان نسبت به مسیحیان شهر افزایش پیدا نمود. بدین ترتیب، باکو به یک شهر کاملاً صنعتی با جمعیت اکثراً کارگر تبدیل شد.

بدین ترتیب در کل می‌توان اذعان داشت که در سایه‏ ثروت نفت، باکو در اواخر قرن ۱۹م. و اوایل قرن ۲۰م. یکی از پویاترین ادوار تاریخ توسعه جامعه و اقتصاد شهری خود را سپری نمود و خاستگاه بسیاری از حرکت‏ها، تغییرات و تحولات اجتماعی و اقتصادی گشت که امروزه در سطح وسیعی شاهد آن هستیم.

بخش ششم- مدیریت شهری

همانند اغلب شهرهای جهان، در جمهوری آذربایجان نیز مدیریت شهری بر عهده شهرداری‌هاست. در اولین قانون اساسی آذربایجان مستقل تصویب شده در سال ۱۹۹۵ مفاد مربوطه در خصوص تأسیس شهرداری‌ها و برگزاری انتخابات شهرداری، منعکس شده است؛ لذا تشکیل شهرداری‌ها و برگزاری انتخابات شهرداری، در وهله اول بر اساس قانون اساسی آذربایجان بوده و گواه بر اجرای مفاد قانون اساسی می‌باشد. شهرداران شهرهای آذربایجان از طریق برگزاری انتخابات صورت می‌پذیرد.

انتخابات شهرداری، متفاوت از انتخابات دیگر است؛ زیرا این انتخابات به‌منظور ایجاد سازمان‌های توده‌ای برگزار می‌گردد. فعال بودن شهروندان و تعداد کاندیدهای ثبت شده و تعداد شهرداری‌ها گواه بر آن است که حقیقتاً شهرداری‌ها به‌عنوان مراجع خودمختار محلی که هر گوشه‌ای از آذربایجان را تحت پوشش قرار می‌دهند، از جنبه توده‌ای برخوردارند. انتخابات شهرداری، قسمت اعظم و شاخه بزرگی از روند دموکراسی در آذربایجان بوده و بخش عظیم روند تشکیل نظام دولتی دموکراتیک، قانونی و متمدن به شمار می‌رود. به عبارت دیگر، شهرداری‌ها در جمهوری آذربایجان در واقع در آذربایجان مراجع خودمختار محلی کاملاً مستقل غیردولتی هستند.

انتخابات شهرداری از طرف کمیسیون‌های انتخاباتی تشکیلی، کمیسیون‌های انتخابات مرکزی و کمیسیون‌های انتخابات منطقه‌ای، صورت می‌پذیرد. کمیسیون انتخابات مرکزی فقط رهبری عمومی این جریان را بر عهده دارد اما اختیارات عمده با کمیسیون‌های انتخابات ناحیه‌ای و کمیسیون‌های انتخابات منطقه‌ای خواهد بود. این کمیسیون‌ها متشکل از تمامی اقشار مردم و من‌جمله احزاب سیاسی هستند؛ یعنی آن‌ها در این کمیسیون‌ها حضور دارند.

نهادهای اداری محلی نیز در چارچوب قانون و اختیارات خود می‌توانند کارهای زیادی در مناطق انجام دهند. بدین ترتیب، شهرداری‌ها قسمت اعظم وظایف دولت را نیز بر عهده گرفته و بار دولت را هم تا حدودی سبک‌تر خواهند کرد. لذا انتخاب شهرداری‌ها، تشکیل این نهادها و فعالیت آینده‌ای آن برای جامعه و دولت و هر یک از شهروندان، بسیار ضروری است.

بخش هفتم- نظام مالی مدیریت شهری

نظام مالی مدیریت شهری در جمهوری آذربایجان عمدتاً بر دریافت مالیات متمرکز شده و از این طریق تأمین اعتبار می‌گردد. نظام مالیاتی جدید آذربایجان در سه سطح کشوری، محلی (شهرداری‌ها) و سطح مخصوص جمهوری خودمختار نخجوان، تدارک و اخذ می‌شود:

- مالیات بر درآمدهای شخصی
- مالیات بر سود
- مالیات بر ارزش‌افزوده
- مالیات غیرمستقیم (مالیات واردات)
- مالیات بر دارایی
- مالیات بر زمین
- سیستم مالیات اجمالی
- مالیات حمل‌ونقل جاده‌ای
- مالیات بر منابع معدنی

مالیات در سطح محلی نیز توسط شهرداری‌ها مجاز است. شهرداری‌ها در زمینه مالیات بر املاک، زمین و برخی انواع خرد مالیات، مبالغی را جمع‌آوری می‌کنند.

عمده‌ترین انواع مالیات‌ها

• مالیات بر درآمد: شهروندان آذربایجانی باید مالیات مربوط به درآمدی را که در داخل و خارج آذربایجان به‌دست می‌آورند، پرداخت نمایند. افراد خارجی نیز موظف هستند بابت درآمدی که از منابع آذربایجان به‌دست می‌آورند، مالیات پرداخت نمایند. درآمدهای حاصله از منابع کشور، منحصر به درآمدهایی است که در زمینه فعالیت‌های تجاری و منابع سرزمینی آذربایجان به‌دست می‌آید. درآمد مورد نظر که در این نظام مالیاتی به آن مالیات تعلق می‌گیرد، عبارت است از حقوق، سهام، بهره و امتیازات، برخی درآمدها از جمله درآمد حاصله از ارث از اعضای خانواده، هدایای خانوادگی و نفقه، از پرداخت مالیات معاف هستند. نرخ مالیات بر درآمد، بر پایه مقیاسی کاهشی استوار است که حداکثر آن ۳۵ درصد می‌باشد.
•  مالیات بر سود: اشخاص حقوقی داخلی و خارجی باید مالیات بر سود فعالیت‌های خود را بپردازند. سود در این نظام مالیات، تفاوت بین درآمدها و هزینه‌هاست. مالیات ارگان‌ها و سازمان‌های زیان‌ده تا پنج سال می‌تواند به تعویق افتد. خارجیان باید مالیات بر سود فعالیت‌های خود را از زمانی که شروع به فعالیت می‌کنند، بپردازند. آنها باید این مالیات را از طریق شعبه، نمایندگی، دفتر یا سایر انواع کارگزاری پرداخت کنند. این کارگزاری‌ها باید واحد ثابت باشند. این واحدها نباید کمتر از ۹۰ روز در طول یک سال فعالیت نمایند. نظام مالیاتی جدید آذربایجان نرخ مالیات بر سود فعالیت‌های اقتصادی را به طور عمومی ۳۷ درصد تعیین کرده است.
• مالیات بر ارزش‌افزوده: بیشتر واحدهای اقتصادی و بازرگانی نیاز به ثبت در سیستم پرداخت مالیات ارزش‌افزوده هستند. این مالیات اغلب ماهیانه پرداخت می‌شود و نرخ آن ۱۸ درصد است. برخی از فعالیت‌های اقتصادی از پرداخت این مالیات معاف هستند که ارائه خدمات مالی، انتقال و جابه‌جایی نقود، و تضمین‌های داخلی و خارجی، واردات کالاها یا ارائه خدماتی که منابع مالی آن از محل اعتبارات سرمایه‌گذاری شده یا وام از کشورهای خارجی و مؤسسات مالی بین‌المللی تأمین شده باشد، از جمله این فعالیت‌ها هستند. همچنین بر صادرات کالاها، مالیات ارزش‌افزوده تعلق نمی‌گیرد.
• مالیات بر دارایی: این مالیات برای ساختمان، امکانات و ماشین‌آلات پرداخت می‌شود. این مالیات، سالی یک بار پرداخت می‌شود و نرخ آن برای اشخاص حقیقی ۰/۱ درصد و برای اشخاص حقوقی یک درصد تعیین شده است. مالیات بر وسیله نقلیه نیز که در زمره این مالیات‌هاست، بر اساس حجم موتور وسیله نقلیه محاسبه می‌شود. این مالیات در هر دو سطح کشوری و شهرداری‌ها وصول می‌شود.
• مالیات بر زمین: شهروندان آذربایجان و اشخاص خارجی، بابت زمینی که دارند یا از هر طریقی حق استفاده از آن را به‌دست آورده‌اند، باید سالیانه مالیات بر زمین بپردازند. نرخ این مالیات، بر اساس موقعیت مکانی زمین و نوع استفاده از آن، متفاوت است ولی نرخ آن نباید از ۶/۶ سنت بابت هر مترمربع زمین غیرکشاورزی تجاوز کند. این مالیات‌ها نیز هم در سطح کشوری و هم در سطح شهرداری‌ها قابل وصول است.
• سیستم مالیات اجمالی (مختصر و ساده شده): مؤسسات و واحدهای اقتصادی کوچک که برای پرداخت مالیات ارزش‌افزوده، ثبت نمی‌شوند، در قالب این سیستم که نوعی سیستم ساده شده است، به پرداخت مالیات، اقدام می‌کنند. این مؤسسات همچنین از پرداخت مالیات بر سود، دارایی و زمین، معاف هستند و در عوض تنها یک نوع مالیات که همان سیستم ساده شده است، پرداخت می‌نمایند. نرخ این نوع مالیات، معادل ۲ درصد از گردش مالی حاصل از ارزش کل تولیدات این مؤسسات است.
• مالیات غیرمستقیم: این نوع مالیات بر واردات به برخی از کالاها تعلق می‌گیرد که در داخل کشور نیز تولید می‌شوند، الکل و مشروبات الکلی، تنباکو و توتون، محصولات و فراورده‌های نفتی و بعضی دیگر از کالاها که در داخل تولید می‌شوند، در زمره این کالاها هستند.
•  مالیات حمل‌ونقل جاده‌ای: این مالیات به افراد خارجی که با وسایل نقلیه موتوری به آذربایجان وارد و یا از آن خارج می‌شوند، تعلق دارد و این افراد باید مالیات بر ترانزیت بپردازند.
• مالیات بر منابع معدنی: در زمینه استخراج نفت و گاز و فلزات معدنی و سایر منابع طبیعی، دولت از فعالان در این زمینه، مالیات دریافت می‌کند. واحدهای مرتبط با این فعالیت علاوه بر پرداخت مبالغی برای استفاده از این منابع، ماهانه باید مبالغی هم به‌عنوان مالیات پرداخت نمایند. میزان این نوع مالیات بر استخراج نفت ۲۶٪، فلزات گران‌قیمت ۸٪ و مواد معدنی ۳ تا ۴ درصد است.

- در زمینه مالیات بر سود، از افراد خارجی شاغل در آذربایجان ۱۰ درصد مالیات اضافه بر سود انتقالی به خارج دریافت می‌شود.

- در زمینه مالیات بر درآمدها، درآمد ماهانه کمتر از ۱/۲ هزار مانات، از مالیات معاف است و برای درآمدهای بین ۱//۲ و ۷/۲ هزار مانات ۱۲ درصد مالیات تعلق می‌گیرد و برای درآمدهای بالاتر تا سقف ۳۵ درصد، مالیات گرفته می‌شود.

- برای واردات تجهیزات و وسایط موتوری ۱۵ درصد و تجهیزات صنایع غذایی صفر تا ۱۵ درصد، مالیات تعلق می‌گیرد.

بخش هشتم- نوآوری‌های شهری

به گزارش تارنمای اینترآکسیون، وابسته به شبکه تلویزیونی «تی‌وی ۵» در فیلیپین، جوایز نوآوری در خدمات عمومی در پایان همایش «خدمات عمومی برای دستیابی به اهداف پسا - ۲۰۱۵ در توسعه» در شهر مدلین کلمبیا به ۲۲ نهاد از ۱۸ کشور جهان اهدا شد. برندگان، در حوزه‌های گوناگون از خدمات اجتماع شهری برگزیده شدند. جمهوری آذربایجان به واسطه ارایه خدمات اجتماعی به جمعیت‌های تهیدست و حاشیه‌نشین و خدمات برابری جنسیتی، رتبه نخست و جایزه اول این هماورد را به خود اختصاص داد.

در موردی دیگر، سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) که یکی از آژانس‌های وابسته به سازمان ملل متحد است، هر ساله گزارشی با عنوان شاخص نوآوری جهانی منتشر می‌کند که هدف اصلی آن، مطالعه وضعیت اقتصادهای دنیا از نظر ظرفیت‌های بروز نوآوری و نتایج فعالیت‌های خلاقانه است. این گزارش در سال‌های اخیر به‌عنوان مرجعی اصلی در حوزه نوآوری و خلاقیت، مورد استناد قرار گرفته است.

در این گزارش بر نقش سرمایه‌های انسانی و نیروی خلاقه در ایجاد فضای رشد اقتصادی و رفاه اقتصادی تأکید شده است. در تهیه این شاخص، پنج فاکتور از اقتصاد ملی که باعث فعالیت‌های نوآورانه در کشور می‌شود، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این پنج فاکتور عبارتند از: «مؤسسات»، «سرمایه‌های انسانی و مطالعات»، «زیرساخت‌ها»، «پیچیدگی‌های بازار» و در نهایت «پیچیدگی‌های فضای تجاری». این شاخص، بین صفر تا یک در نظر گرفته شده است. جمهوری آذربایجان با شاخص جهانی نوآوری بالای ۰۱/۰، یک‌صد و یکمین کشور این فهرست است.

بخش نهم- کیفیت زندگی شهری

مردم در کشورهای توسعه‌یافته، به رفاه اقتصادی دست یافته‌اند ولی احساس نمی‌کنند که زندگیشان، از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد؛ پس، رشد شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) که معرف رشد اقتصادی است، نمی‌تواند معیار بهبود کیفیت زندگی مردم تلقی شود. از این رو، برای نخستین بار، در سال ۲۰۰۵ میلادی، واحد اطلاعاتی اکونومیست (EIU)، شاخص اقتصادی و اجتماعی جدیدی را به‌منظور رتبه‌بندی کشورهای جهان ارائه کرد. این معیار رتبه‌بندی کشورها را شاخص کیفیت زندگی (QLI)، نام‌گذاری کرده‌اند.

عوامل نه‌گانه کیفیت زندگی و شاخص‌های به‌کار گرفته شده در نمایش چنین عواملی عبارتند از:

-        تعالی مادی: سرانه تولید ناخالص ملی

-        سلامتی: امید به زندگی در بدو تولد

-        ثبات سیاسی و امنیت: نرخ ثبات سیاسی و امنیت

-        زندگی خانوادگی: نرخ طلاق (در هر هزار نفر)

-        زندگی اجتماعی: نرخ حضور در اماکن مذهبی یا عضویت در سندیکاها

-        اقلیم و جغرافیا: عرض جغرافیایی، شرایط اقلیمی بین گرم‌تر و سردتر را مشخص می‌سازد.

-        امنیت شغلی: نرخ بیکاری

-        آزادی سیاسی: متوسط شاخص‌های آزادی‌های مدنی و سیاسی

-        برابری جنسیتی: نسبت متوسط درآمد مرد و زن، بر اساس آخرین داده‌های در دسترس

به گزارش اینترنشنال بیزنس تایمز، در این جدول، شاخص ایده‌آل، عدد ۱۰ در نظر گرفته شده و به طور نمونه با توجه به درآمد و شاخص ارزان بودن کالاها و خدمات و دسترسی آسان ۱۱۰ کشور جهان، رتبه‌بندی شده‌اند که جمهوری آذربایجان با شاخص ۴۲۲/۵، رتبه ۸۵ را به خود اختصاص داده است.

بخش دهم- سیاست‌های کارآفرینی

در گزارش سالانه بانک جهانی، از وضعیت کسب‌وکار که به تازگی هم منتشر شده، ۱۰ شاخص مهم و مؤثر در کسب‌وکار ۱۸۱ کشور جهان مورد بررسی قرار گرفته است، جمهوری آذربایجان در میان کشورهای جهان، بیشترین ترقی را داشته که از رتبه ۹۶ به ۳۳ صعود کرده است. آنچه مسلم است آن که اصلاح فضای کسب‌وکار و بهبود شاخص‌های مزبور آذربایجان در عرصه جهانی، نه تنها گامی مثبت و اساسی در جهت تقویت جنبه مشارکت بخش خصوصی در عرصه اقتصاد، ارتقای سطح اشتغال و تولید در این کشور محسوب می‌شود، بلکه به طور قطع، نمادی مهم برای استقبال سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به کشور و ارتقا و تسهیل جریان ورود فناوری به کشور به شمار می‌رود. بر اساس آمار اکونومیست(۲۰۱۱)  و بانک جهانی، رتبه جمهوری آذربایجان بر مبنای مطلوبیت فضای کسب‌وکار، در جایگاه دهم منطقه‌ای است.

در ذیل، اینفوگرافی از سیاست‌های کلی کارآفرینی و فرایند ایجاد کار در جمهوری آذربایجان، لحاظ گردیده است:

بخش یازدهم- حمل‌ونقل شهری

بندر باکو، تنها بندر تجاری جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود که ۵۵ فروند کشتی در آن پهلو می‌گیرند. طبق آمار رسمی که دولت آذربایجان منتشر کرده، تا قبل از سال ۲۰۰۱، خط کشتیرانی بندر با چند شهر ساحلی نیز تا حدی محدود برقرار بوده است که از سال ۲۰۰۱ به بعد، این ارتباط دریایی، ادامه نیافته است و از سال یاد شده به این طرف، حمل‌ونقل بار و مسافر از بندر باکو به بنادر سایر کشورهای حاشیه دریای خزر و بالعکس انجام می‌شود. طبق آمار رسمی در سال ۲۰۰۲ بیش از ۱۱ هزار تن کالا و ۱۴ هزار نفر مسافر از طریق بندر باکو جابه‌جا شده‌اند.

شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی

اصلی‌ترین شرکت حمل‌ونقل دریایی آذربایجان، شرکت کاسپین است که در اختیار دولت است. علاوه بر آن شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی کشورهای حاشیه دریای خزر با بندر باکو در آذربایجان، ارتباط کشتیرانی دارند.

کشتی‌های فعال بندر باکو

در جمهوری آذربایجان تعداد ۵۵ کشتی تجاری، فعالیت دارند. تمام این کشتی‌ها در بندر باکو- تنها بندر این کشور- پهلو می‌گیرند. تمام این کشتی‌ها دارای ظرفیت ناخالص ثبت شده (GRT) بیش از هزار تن هستند. از این تعداد کشتی ۱۳ فروند فله بر (Cargo)، ۴۰ فروند تانکر نفت‌کش و ۲ فروند Roll On/Roll Off هستند. مجموع ظرفیت ناخالص ثبت شده کل کشتی‌های ذکر شده ۲۵۱۰۰۴ تن است و مجموع ظرفیت وزن مرده (DWT) آنها ۳۱۳،۱۹۳ تن می‌باشد. راه‌آهن کشور آذربایجان برابر اطلاعات سال ۲۰۰۰ مجموع کل خطوط راه‌آهن در جمهوری آذربایجان ۲۴۹۸۱ کیلومتر اعلام شده است. همچنین از مجموع خطوط راه‌آهن کشور در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲ به ترتیب ۲۱۱۷، ۲۱۱۶، ۲۱۱۶، ۲۱۱۶ و ۲۱۲۲ کیلومتر بهره‌برداری شده‌اند و از مجموع خطوط در حال بهره‌برداری در تمام سال‌های یاد شده ۱۲۷۰ کیلومتر شبکه ریلی برقی بوده‌اند که بر این اساس حدود ۶۰ درصد از خطوط راه‌آهن در حال بهره‌برداری هستند.

بخش دوازدهم- گردشگری شهری

جمهوری آذربایجان به‌عنوان کشوری که نفت و گاز دارد، طی سال‌های گذشته عملکرد خوبی در زمینه گردشگری داشته است. تعداد گردشگران ورودی به این کشور از سال ۲۰۰۸ به بعد، سیر صعودی گرفته است. تعداد گردشگران ورودی به جمهوری آذربایجان، از حدود یک میلیون نفر در سال ۲۰۰۹ به بیش از ۱/ ۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۳ رسیده است. در این مدت، درآمدهای این کشور از بخش گردشگری رشد سریع‌تری داشته و دلیل آن هم بهبود زیرساخت‌ها و شرایط اقامتی و تفریحی عنوان می‌شود که سبب اقامت طولانی‌تر گردشگران و صرف هزینه‌های بیشتر آنها شده است. البته از نظر آماری، جمهوری آذربایجان هنوز هم راهی طولانی برای رسیدن به صف کشورهای توریستی جهان دارد ولی با ادامه این روند و در صورت دستیابی به اهداف برنامه‌های تعیین شده تا سال ۲۰۲۰ تبدیل به یکی از قطب‌های گردشگری اروپا می‌شود.

کشور جمهوری آذربایجان، بستر و شرایط بسیار خوبی برای جذب توریست دارد که اهم موارد آن عبارتند از:

1. طبیعت زیبا و خاک مناسب: برخورداری از ساحل دریای خزر و جنگل و نیز سوابق هنری در موسیقی آذربایجانی که یکی از بهترین موسیقی شاد جهان محسوب می‌شود و از طرف دیگر، برخورداری از خاک مناسب، منجر شده تا ایجاد مرکز و مناطق گردشگری در آن، دارای توجیه اقتصادی لازم باشد.
2. ساختار سیاسی: دولت جمهوری آذربایجان تلاش نموده تا با کلیه کشورهای جهان، رابطه خوبی داشته باشد و به دلیل فرهنگ میهمان‌نوازی که مردم آن دارند کلیه ملیت‌ها با هر گرایشی به‌راحتی می‌توانند در آن جا از محیط لذت برده و جاذبه خوبی برای گردشگران ایجاد شود و هیچ نوع محدودیتی برای گردشگری وجود ندارد.
3. حضور فعال در اجرای برنامه‌های بین‌المللی: ایجاد و انجام جشن‌های ملی و بین‌المللی و به دلیل عضویت در کشورهای مشترک‌المنافع، برگزاری مسابقات ورزشی با استاندارد اروپا، باعث شده که هر فصل، چهره شهر و کشور دگرگون شود.
4. دارا بودن بستر دانشگاهی و علمی مناسب: شاید یکی از بهترین ابزارهای مهم برای رشد و توسعه، بستر علمی است که این کشور توانسته توجه بسیاری از علاقمندان تحصیل در خارج، به‌ویژه آذربایجانی‌های مقیم ایران را به خود جلب کند و مشخصاً تأثیر زیادی در مطالعات و رشد علمی و جذب نیروهای متخصص خواهد داشت.

همه این موارد و موارد دیگر، منجر شده تا سرمایه‌گذاری هدف‌گذاری شده و خوبی در زیرساخت‌های کشور صورت گیرد؛ سرمایه‌گذاری‌هایی که اگر صورت نمی‌گرفت با وضعیت حاضر که به یک‌باره قیمت نفت به‌شدت افت پیدا کرد، امکان‌پذیر نبود و این افت یک‌باره قیمت نفت، منجر شد تا پول ملی کشور که از یورو نیز پیشی گرفته بود تا ۶۰ درصد دلار کاهش ارزش پیدا کند ولی با این حال به دلیل محقق شدن بسیاری از زیرساخت‌ها باید در آینده شاهد تبدیل شدن این کشور به یکی از کشورهای اصلی گردشگری در منطقه و جهان باشیم. حاکمان این کشور به خوبی متوجه این موضوع شده‌اند که دوبی توانسته با حداقل شرایط خود و تنها با بهره‌برداری از شرایط سیاسی منطقه، تبدیل به کشور توریستی و تجاری منطقه شود؛ در حالی که جمهوری آذربایجان، شرایط کامل‌تری را دارد .

بنابراین در آینده خواهیم دید که این کشور به یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کشورهای توریستی جهان تبدیل خواهد شد.

 نقش دولت آذربایجان در توسعه گردشگری آن

یکی از عوامل توسعه گردشگری آذربایجان، اهمیت آن به این بخش اقتصادی است. این کشور مانند سایر کشورهای اروپایی، توجه خاصی به بخش گردشگری دارد. یکی از نشانه‌های این امر را می‌توان نام‌گذاری سال ۲۰۱۱ به نام سال گردشگری دانست. دولت آذربایجان با این اقدام توانست توجه بیشتری را به اهمیت گردشگری و نقش آن در اقتصاد کشورش جلب کند. این کشور طی سال‌های گذشته با سازمان‌های بین‌المللی گردشگری، همکاری‌های زیادی داشته و از نظرات آنها در طراحی استراتژی‌ها و برنامه‌های گردشگری خود استفاده کرده است. به همین منظور، کنفرانس‌ها و همایش‌های بسیاری در زمینه گردشگری در آذربایجان و طی چند سال اخیر برگزار شده است. این رویدادها ضمن آنکه به نوبه خود توانسته‌اند تعدادی گردشگر خارجی به جمهوری آذربایجان بیاورند، موجب شکوفایی گردشگری این کشور نیز شده‌اند. در زیر، برخی دیگر از اقدامات دولت آذربایجان را مرور می‌کنیم. تعداد آثار باستانی و چشم‌اندازهای طبیعی این کشور نسبت به کشورهای بزرگ‌تر، محدود است و با این حال توانسته با تأمین امنیت گردشگران، بهبود شرایط پزشکی و سلامتی و تأمین زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، موقعیت خود را در بازار گردشگری تثبیت کند. البته یکی از مهم‌ترین مزایای جمهوری آذربایجان، ارزان بودن آن عنوان می‌شود. این کشور توانسته با مطرح کردن خود به‌عنوان مقصدی مقرون‌به‌صرفه برای گردشگران کشورهای ثروتمند، تعداد بیشتری از آنها را جذب کند. از طرفی دولت، محیط کسب‌وکاری پویا ایجاد کرده که بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند در آن به رقابت بپردازند. طی سال‌های گذشته شرکت‌ها و هتل‌های بسیاری در بخش گردشگری این کشور شروع به فعالیت کرده‌اند که موفقیت آن را تضمین کرده است. طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، از «رقابت‌پذیری گردشگری کشورهای جهان» آذربایجان در رتبه سی‌وششم امن‌ترین کشورهای جهان جای گرفته است. از نظر حوادث تروریستی نیز این کشور، امن‌ترین کشور جهان محسوب می‌شود. این شرایط سبب شده است گردشگران اروپایی با خیالی آسوده، اقدام به سفر به کشور آذربایجان کنند.یکی از برجسته‌ترین اقدامات دولت آذربایجان، حمایت مالی از تیم اتلتیکومادرید در دو سال گذشته بود. اتلتیکومادرید که در حال حاضر یکی از معتبرترین تیم‌های اروپا محسوب می‌شود و سال گذشته تا فینال لیگ قهرمانان اروپا پیش رفت، امسال و سال گذشته لباس‌هایی می‌پوشید که روی آن نوشته شده بود: «آذربایجان، سرزمین آتش». احتمالاً چنین اقدامی برای اولین‌بار در دنیای فوتبال اتفاق می‌افتاد که کشوری برای تبلیغ برند خود، اسپانسر یک تیم شود. هر چند این کار، موافقان و مخالفان بسیاری داشت و در فضای مجازی مادرید و آذربایجان هم نمود بسیاری پیدا کرد، اما از اهمیت آن نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. هدف جمهوری آذربایجان، شناسایی مناطق بالقوه گردشگری، جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در آنها، ایجاد اشتغال برای نیروی کار در آنها و تبدیل‌شان به مناطقی توریستی است. به این منظور، وزارت فرهنگ و گردشگری آذربایجان، در ماه مارس گذشته، هیأت‌هایی را به مناطق و شهرهای مختلف این کشور فرستاد تا تمامی شرایط را بسنجند و انواع گردشگری موجود و ممکن در این مناطق را شناسایی کنند. قدم بعدی برنامه آنها، تعیین این مناطق به‌عنوان نواحی گردشگری و جذب سرمایه‌گذاران برای آنها است. هدف از این برنامه، حداکثر استفاده از پتانسیل‌های نواحی، استفاده سودآور از آنها و حفظ محیط‌زیست، اعلام شده است. از دیگر اقدامات مهم آذربایجان در جذب گردشگران، ساخت ناحیه توریستی «جزایر خزر» در جنوب باکو است. یک شرکت ساختمانی در جمهوری آذربایجان، قصد دارد در پروژه‌ای ضمن ایجاد چند جزیره مصنوعی در دریای خزر، بلندترین برج جهان را نیز در سواحل آن بنا کند. این برج ۲۷ درصد بلندتر از برج خلیفه دبی خواهد بود. برج خلیفه دبی با ۸۲۸ متر ارتفاع، هم‌اکنون بلندترین برج جهان است. برج آذربایجان، ۱۰۵۰ متر ارتفاع خواهد داشت و این در حالی است که در طرح ابتدایی ۵۶۰ متر ارتفاع برای آن در نظر گرفته شده بود. این پروژه شامل ۴۱ جزیره مصنوعی به وسعت ۲۵ کیلومتر مربع خواهد بود. این طرح، شامل تمامی زیرساخت‌ها و ساختمان‌های دیگری که یک شهر دارد نیز می‌شود. طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار است یک میلیون نفر در آن ساکن شوند، گردشگران بسیاری را جذب کند و بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۵۰ افتتاح شود.

بخش سیزدهم- مدیریت پسماند شهری

مدیریت جامع پسماند [۱]IWM چنین تعریف می‌شود: سیستمی که جریان پسماند، جمع‌آوری پسماند و روش‌های پردازش و دفع پسماند را در تعامل با یکدیگر مدیریت می‌کند؛ به نحوی که اهداف محیط‌زیستی، اقتصادی و اجتماعی مطلوب در یک منطقه مشخص، به‌دست آید.

بر اساس دیدگاه اندیشمندان، مؤثرترین ویژگی‌های اصلی یک سیستم مدیریت پسماند پایدار عبارتند از:

• جامعیت سیستم: سیستم باید همه نوع مواد و از هر منبعی را پوشش دهد.
•  بازارمحوری: هر ایده‌ای که در مورد پردازش و بازیابی مواد ارائه می‌شود، باید بازار محصولات این فرایندها را در نظر بگیرد.
•  انعطاف‌پذیری: یک سیستم مؤثر باید در طراحی، انطباق و اجرا، انعطاف‌پذیری کافی داشته باشد تا در طول زمان و در شرایط مختلف، کارایی خود را از دست ندهد.
•  مقیاس: لزوم یکنواختی کمیت و کیفیت مواد بازیافتی، کمپوست یا انرژی، لزوم استفاده از گزینه‌های متعدد مدیریتی و مزایای اقتصادی، همگی دلیلی بر ترجیح مقیاس‌های بزرگ‌تر و منطقه‌ای است.
•  مقبولیت اجتماعی: برای اجرای مؤثر یک سیستم مدیریت پسماند، مشارکت عمومی، امری ضروری است. مردم باید نقش خود را در سیستم به خوبی بدانند و با آن همکاری کنند.

بر اساس برخورداری نسبی نظام مدیریت پسماند در جمهوری آذربایجان؛ به‌ویژه طی سال‌های اخیر، شاهد آن بوده و هستیم که به نسبت ۱۰ سال گذشته، میزان جمع‌آوری زباله‌های طرح تفکیک از مبدأ در جمهوری آذربایجان طی سال ۲۰۱۴، افزایش سه برابری داشته و از ۱۰ تن به ۳۰ تن در ماه افزایش یافته است.

منابع:

1. حاجی عیسی، محمد (۱۳۹۴)، برنامه‌ریزی شهرهای پایدار (باکو- آذربایجان)، اولین همایش ملی توسعه پایدار، تهران. دانشگاه شهید بهشتی.
2. سلیمانوف، مناف (۱۳۸۵) .باکو شهر نفت و موسیقی، ترجمه: صمد سرداری‏نیا، تبریز: اختر.
3. سویتوخوفسکی، تادیوش (۱۳۸۱)آذربایجان روسیه شکل‏گیری هویت ملی در یک جامعه مسلمان،ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
4. جوانمرد، حبیب ا... و همکاران (۱۳۹۲)، مقایسه کسب‌وکار ایران با کشورهای منطقه، اولین همایش ملی چشم‌انداز اقتصاد ایران.
5. خوارزمی، شهین‌دخت (۱۳۸۶)کیفیت زندگی و شاخص خوشبختی، همشهری آنلاین.
6. سایت خبری و تحلیلی تابناک، (۱۳۸۹) مقایسه شاخص کیفیت زندگی در ایران با دیگر کشورها.
7. آکادمی فناوری اطلاعات آذربایجان، (۱۳۸۹)، باکو.

-Censuses of Republic of Azerbaijan ۱۹۷۹, ۱۹۸۹, ۱۹۹۹, ۲۰۰۹, The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan

-http://www.lib.aliyevheritage.org/pe/۱۴۷۴۹۲۳.html

-http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf

-http://www.donya-e-eqtesad.com/news/۸۸۳۲۸۸