تهدید « آبی» شهرها

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن علمی اقتصاد شهری ایران؛ آب در دهه های اخیر یکی از مهمترین کالای ضروری در هر شهر یا کشور محسوب می شود که دارای مصارف گوناگونی می باشد، از مهمترین موارد مصرف آن مصرف آب شرب ، مصارف خانگی ، استفاده در فعالیت های کشاورزی و دامداری ، صنعتی و معدنی می باشد. آب به عنوان یک کالای اقتصادی و اجتماعی  باید از لحاظ کمی و کیفی بصورت بهینه بهره برداری شود، که مهمتر ین عامل در دستیابی به این اهدف مدیریت و برنامه ریزی در عرضه و تقاضای آب است.

آب  یکی از مهمترین و بنیادی‌ترین عامل حیات موجودات زنده است  و مهمترین عاملی که این ماده با ارزش را به خطر می اندازد آلودگی آن است،  از این نظر جلوگیری از آلودگی آب بسیار مهم و مورد توجه می‌باشد ، عوامل آلوده کننده آب متفاوت هستند و می‌توانند هم منابع آبهای زیرزمینی و هم آبهای سطحی را آلوده کنند. افزایش جمعیت و بالا رفتن استانداردهای زندگی در بسیاری از کشورها موجب تقاضای روز افزون آب زیرزمینی برای مصارف مختلف کشاورزی، صنعتی و شهری شده است. آب های زیرزمینی به عنوان یکی از مهم ترین منابع تأمین کننده آب با چالش های متفاوتی از جمله آلاینده های طبیعی و غیر طبیعی روبرومی باشند، و به دلیل استعداد آلودگی کمتر و همچنین ظرفیت ذخیره زیاد نسبت به آب های سطحی، به عنوان یک منبع مهم آب مورد توجه می باشند.

آب از لحاظ کمی و کیفی مهمترین بخش یک اکوسیستم به شمار می رود،  یکی از عمده ترین و مهمترین مصارف روزانه جوامع انسانی مصرف آب آشامیدنی سالم  و بهداشتی می باشد، که متاسفانه امروزه در اکثر کشور های جهان  و همچنین ایران شهر وندان به  دلایل مختلف  فاقد  آب آشامیدنی سالم و با کیفیت می باشند.

 محققین بر این باورند که حدودا ۸۰ درصد کل بیماری ها به دلیل مصرف آب آشامیدنی نا سالم و غیر بهداشتی روی می دهند، طبق بررسی ها محققین به این نتیجه رسیده اند که بیش از ۳.۴ درصد از جمعیت کشور های آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین از داشتن منابع آب سالم و بهداشتی به منظور آشامیدن ، شست و شو ، و انجام امور بهداشتی محروم هستند. 

آلودگی آب زمانی رخ می دهد که مواد موجود در آب از مقادیر مشخص تجاوز کند. این امر می تواند بر اثر نفوذ مستقیم آلوده کننده ها به داخل آب و یا مواد آلود ه کننده (مانند کودهای شیمیایی) به توده آب های زیرزمینی باشد،  بسیاری از مردم در خصوص آلاینده هایی که نمود و تاثیر آنی دارند مانند:  طعم و بوی نامطبوع آب، تیرگی و کدورت آب،  ذرات معلق در آب،  سختی و سنگینی آب،  رسوب گذری آب و ... توجه نشان می دهند، امروزه حتی افرادی که اطلاعات کافی در زمینه آلودگی آب ندارند می توانند با علائم و نشانه هایی از این قبیل به آلودگی آب  بویژه آب شرب شهری پی ببرند.

متاسفانه امروزه دراکثر شهر های ایران به دلیل بافت فرسوده  لوله کشی های  آب و فاضلاب شهری که چندین دهه از عمر مفید آنها می گذرد  و  بعضا عدم کیفیت مناسب آب لوله کشی توسط اداره آب و فاضلاب و مسئولین بهداشت شهر ها و استان ها  و متخصصین  ذیربط  (به دلیل  کمبود نیروهای انسانی ماهر و متخصص با رشته های مرتبط در اداره شبکه های بهداشت و آب و فاضلاب شهر ها)  ، و عدم  وجود تصفیه خانه ها به دلیل حجم بالای سرمایه گذاری و بودجه جهت احداث آن و کمبود بودجه ، آب های آشامیدنی و مصارف خانگی  از حداقل کیفیت و وضعیت بهداشتی  مناسب و سالمی برخوردار نیستند.

 طبق مصاحبه از شهروندان حتی با مراجعات مکرر شهر وندان به مسئولین ذیربط در شهرها و استان ها جهت بهبود و رفع مساله  آلودگی آب شرب شهری،  اقدامات لازم توسط متخصصین ذیربط به دلیل کمبود بودجه و سرمایه گذاری لازم و عدم برنامه ریزی اصولی و علمی و تخصص و مدیریت صحیح  صورت نمی پذیرد  و به دلیل اینکه نیمی از خانواده ها از قشر متوسط و ضعیف  جامعه محسوب می شوند به دلیل مشکلات مالی و بار مالی قادر به نصب دستگاه های تصفیه آب در منازل مسکونی خود نیستند و از طرفی آب شرب شهری نیز از حداقل استاندارد لازم جهت مصارف خانگی شهری  برخوردار نیست. 

مجموعه عواملی که موجبات آلودگی و کاهش کیفیت آب جهت مصارف خانگی و آب شرب  شهری را  فراهم می آورند  عبارتند از : پوسیدگی لوله کشی های آب و فاضلاب شهری ، احتمال آلودگی  سفره های آب زیرزمینی  با فاضلاب های خانگی و صنعتی ، وجود آلودگی های انگلی و افزایش بیش از حد مجاز نیترات در آب های زیرزمینی و...

آنچه مسلم است امروزه با رشد روز افزون جمعیت در شهرهای بزرگ آلودگی آب آشامیدنی رو به افزایش است. دفع نادرست فاضلاب های شهری از طریق چاه های جذبی، مصرف بی رویه مواد شوینده و پاک کننده بهداشتی که از طریق چاه های جذبی فاضلاب به اعماق زمین نفوذ کرده و سفره های آب زیرزمینی را آلوده می کنند، استفاده از کودهای شیمیایی و حیوانی، استفاده از آفت کش ها و حشره کش ها و ... از جمله دلایل اصلی آلودگی آب آشامیدنی انسانها هستند.

در این میان سمومی مانند نیترات، آهسته و پیوسته سلامتی انسان ها بویژه کودکان  را تهدید می کنند. این درحالی است که اثرات منفی نیترات حداقل ۱۵ سال بعد از مصرف آشکار می شود. وجود این ماده خطرناک در آب آشا میدنی خصوصا برای نوزادان و زنان باردار عوارض جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت.

سازمان بهداشت جهانی ، آب ناسالم را عامل یک بیماری از هر ده بیماری و ۶ درصد مرگ و میرها در سراسر جهان می داند. تب روده ای یا حصبه و تب مالت از مهمترین بیماری های ناشی از استفاده از آب آلوده به میکروب ها می باشد که در جریان آن مغز، سیستم عصبی و چشم از مهمترین بافت هایی هستند که در جریان این بیماری ها آسیب می بینند.

 در کشورهای توسعه یافته آب در کمتر از یک درصد موارد عامل مرگ و میر انسان هاست، که این میزان در کشورهای در حال توسعه به ۱۲ تا ۲۳ درصد می رسد، با توجه به موارد فوق باید اذعان داشت که آب شرب ناسالم باعث  بروز انواع بیماری ها و مرگ زودرس می شود، با عنایت به وضعیت آلودگی آب شرب شهری در  بسیاری از شهر ها در ایران ، مسئولین ذیربط می بایستی با تعامل و همکاری با یکدیگر اقدامات مشترک و اساسی را در جهت رفع انواع آلودگی در آب انجام دهند.

 شناسایی منابع و کانون های آلودگی توسط متخصصین و تهیه نقشه پراکنش آنها ؛ اختصاص دادن بودجه لازم توسط بخش دولتی جهت پیگیری هر چه بیشتر منبع آلودگی آب  شرب شهری، استخدام نیروهای متخصص و تحصیلکرده و تهیه و اجرای طرح های  بهبود وضعیت کمی و کیفی آب بویژه آب شرب و مصارف خانگی با مشارکت شهر وندان ومسئولین ذیربط ؛ طرح تمایل به پرداخت هزینه هایی در جهت ارائه آب سالم تر توسط  مسئولین به  شهروندان در شهرهایی که دارای آلودگی آب هستند از اهم متدولوژی های پیشنهادی می باشد.     

* این گزارش چکیده ای از مقاله علمی با عنوان « آلودگی آب شرب شهری و نقش آن در بروز انواع بیماری هابا تاکید بر بهداشت وسلامت شهر وندان» است که در اولین همایش بین المللی اقتصاد شهری ارائه شده است.